Nghề làm bánh tráng ở Đà Nẵng thành di sản

Nghề làm bánh tráng Tuý Loan ở xã Hoà Phong, huyện Hoà Vang, TP Đà Nẵng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia về nghề thủ công truyền thống, tháng 2 năm nay.

Tại làng cổ Túy Loan hơn 500 năm tuổi hiện còn 15 hộ theo nghề. Trong ảnh là cơ sở bánh tráng của cụ Đặng Thị Tuý Phong, 80 tuổi. Cụ cũng là người hiếm hoi trong làng có con gái nối nghiệp.

Để làm bánh tráng, người thợ phải xay bột gạo từ khuya hôm trước và thức dậy 1-2h hôm sau, luân phiên tráng, sấy bánh đến khoảng 10-12h.

Bột làm bánh phải được xay từ gạo “xiệc” (gạo 13/2) do người dân trong làng gieo trồng và thu hoạch. “Gạo ở nơi khác không thể làm ra bánh tráng Túy Loan trứ danh giòn rụm”, cụ Phong nói.

Bột sau khi xay sẽ được trộn gia vị như mắm, muối, đường, gừng, mè trắng… Theo các nghệ nhân trong làng, mỗi cơ sở có bí quyết pha gia vị khác nhau, bánh nướng lên có thể ăn ngay.

Bánh được tráng hai lớp, chín bằng hơi nước trong 25-30 giây. Người thợ nhiều kinh nghiệm chỉ cần nhìn vào lượng hơi bốc lên để dùng thanh tre mỏng nhúng nước sôi khéo léo lấy bánh khỏi tấm vải căng trên mặt nồi.

Cơ sở của cụ Phong thường xuyên có học sinh đến trải nghiệm làm bánh tráng. Các em được cụ và con gái hướng dẫn cách lấy bánh khỏi nồi tráng.

Bánh còn ướt được trải lên phên tre để sấy khô. Mỗi khi có đoàn học sinh đến trải nghiệm nghề làm bánh, người trong làng sẵn lòng hướng dẫn để “lớp trẻ biết cách làm món bánh đặc sản”.

Theo lời cụ Phong, nghề làm bánh tráng có thể mang lại thu nhập 400-500 ngàn đồng một ngày. Tuy nhiên, do công việc thường xuyên phải dậy sớm và quanh quẩn trong gian làm bánh nên nhiều người trẻ trong làng không chọn theo nghề.

Người làng Túy Loan hầu hết sấy bánh bằng than củi. Than được tận dụng từ các lò tráng bánh hoặc than hoa. Họ không phơi bánh ngoài trời vì “bánh đã tẩm gia vị, phơi bên ngoài sẽ không đảm bảo vệ sinh”.

“Sấy bánh bằng than thì có thể làm quanh năm và nhanh khô hơn, bất kể trời mưa hay vào mùa đông ít nắng”, bà Trần Thị Luyện, người có hơn 50 năm làm nghề bánh tráng ở Túy Loan, nói.

Những cơ sở như gia đình cụ Phong, bà Luyện thường tráng khoảng 20 kg gạo mỗi ngày, cần một đến hai người tráng trong vòng 10 giờ để làm ra 160 cái bánh.

Sở dĩ họ chọn gian bếp phía sau nhà để tráng và sấy bánh nhằm hạn chế bụi bặm. Mỗi cơ sở làm 2-3 phên tre để sấy kịp số lượng bánh làm ra.

Sau khoảng 6-7 tiếng hong trên than, qua nhiều lần lật, chiếc bánh đường kính khoảng 30 cm dần chuyển sang màu vàng và khô từ trong ra ngoài.

Bánh khô được đóng chục chiếc trong một gói, giá 22.000 đồng một chiếc. Bánh tráng Túy Loan chủ yếu bán cho đại lý và những người đặt trước để gửi cho người thân ở nước ngoài.

Bánh tráng được nướng chín có giá 27.000 đồng một chiếc. Theo nghệ nhân Trần Thị Luyện, bánh tráng Tuý Loan được nhiều người gốc Đà Nẵng – Quảng Nam định cư ở Mỹ đặt mua số lượng lớn mỗi lần về quê. Với người dân địa phương, mỗi dịp giỗ hay làm mâm cúng đều phải có món bánh này.

Học sinh thích thú công đoạn nước bánh khi được ngồi quanh bếp lò toả hơi ấm và ngửi mùi thơm bánh mới.

Nghệ nhân trong làng cũng vui mừng vì bánh tráng Túy Loan được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. “Chúng tôi hy vọng nhiều người biết đến và thưởng thức món bánh này. Khách du lịch đến đây trải nghiệm làm bánh cũng giúp làng nghề nhộn nhịp hơn”, cụ Phong nói.