Nhân tình thuần hậu - Giá trị văn hóa cần gìn giữ và phát huy ở đô thị cổ Hội An

Người dân Hội An sống trong lòng di sản, sở hữu di sản, hưởng lợi từ di sản nên rất có ý thức trách nhiệm đối với việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa đặc sắc này. Ảnh: ĐẶNG MINH TÚ

Giản dị, nhỏ nhẹ, từ tốn, chân thật, bộc trực, cởi mở, nhân ái, lễ phép… là những phẩm chất nổi bật của họ. Giữ gìn và phát huy lối sống, nếp sống “nhân tình thuần hậu” này trong bối cảnh hội nhập đang đặt ra một số vấn đề đáng suy ngẫm.

Chuyện tử tế

Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Trung Hiếu, 75 tuổi, một đạo diễn phim tài liệu nổi tiếng của vùng đất Nam Bộ ra thăm Hội An, đến khu vực chùa Cầu thì bị đau chân vì bệnh viêm khớp tái phát. Thấy ông bước đi khó nhọc, một người dân từ nhà mình bước ra hỏi han rồi lấy xe máy chở ông ra bãi đỗ xe để nghỉ ngơi, chờ người thân.

Anh Ngô Trường Thọ, cán bộ hưu trí cùng bạn bè từ Đà Nẵng cũ vào lưu trú tại một khách sạn trên đường Cửa Đại. Nửa đêm anh bị viêm bàng quang xuất huyết, báo lễ tân thì trong chốc lát có ngay xe cứu thương của một nhóm thiện nguyện, chở miễn phí ra Bệnh viện Đà Nẵng cấp cứu.

Một nhóm du khách từ phía Bắc vào ghé các cửa hàng ở Hội An lựa chọn quần áo, đồ dùng, khi rời đi thì vô cùng ái ngại vì không mua thứ gì, nhưng người bán hàng vẫn tươi cười, vui vẻ mời khách trở lại khi có dịp.

Thấy đường dẫn lên cầu Cẩm Nam xuất hiện một cái hố, dễ khiến người đi đường ngã té, trong khi chờ đợi cơ quan chức năng đến xử lý, một người dân tự động mua xi măng, cát sạn để vá lại. Khi trời mưa to, nước ngập lênh láng một con đường mà bên dưới có những ổ gà, ổ voi nguy hiểm, người dân gần nhà tự động làm biển báo tạm thời để xe cộ biết mà tránh.

Khi một đám tang đi qua khu phố cổ, nhiều người dân bước ra hiên nhà đứng lặng yên cúi đầu chào vĩnh biệt, dù có thể chẳng biết người quá cố là ai. Khi thấy người già qua đường, các em học sinh và các bạn trẻ không ngần ngại dừng lại hỗ trợ, dẫn qua cho an toàn…

Điều đáng mừng là các việc làm như trên không phải chuyện cá biệt mà rất phổ biến, trở thành cách sống, cách ứng xử thường xuyên của cư dân đô thị cổ Hội An.

Không chỉ là những hành động nhỏ trong đời sống thường nhật, “nhân tình thuần hậu” của người Hội An như sợi chỉ đỏ âm thầm gắn kết cộng đồng, giúp người ta cư xử với nhau bằng tình hơn lý, bằng lòng nhân hơn toan tính.

Chính điều đó khiến Hội An không chỉ là nơi để đến, mà còn là nơi để trở về, nơi mỗi bước chân lữ khách đều chạm vào lòng người, nơi cái đẹp nằm ở phố cổ rêu phong và quan trọng hơn, nằm ở sự tử tế, bao dung được truyền qua bao thế hệ.

Nói như đạo diễn Trần Văn Thủy thì đấy là những “chuyện tử tế”. Chuyện tử tế của người Hội An hình thành là cả một quá trình dài lâu, truyền từ đời này qua đời khác.

Từ tri ân tiền nhân đến văn hóa ứng xử hôm nay

Điều kiện lịch sử, điều kiện tự nhiên và xã hội đặc thù của Hội An góp phần quan trọng hình thành nếp sống và tính cách con người nơi đây. Hội An là mảnh đất đậm đặc di sản văn hóa, lịch sử với gần 1.500 di tích được xếp hạng, kiểm kê quản lý. Sức hấp dẫn và quyến rũ của Hội An với du khách bởi nơi đây chính là một “bảo tàng sống”.

Thừa hưởng di sản từ tiền nhân, tri ân tiền nhân qua các lễ hội truyền thống như lễ hội tưởng niệm những vị tổ sư ngành nghề, lễ hội kính ngưỡng thành hoàng, lễ hội kỷ niệm các bậc thánh nhân, lễ hội tín ngưỡng, tôn giáo… Các hoạt động văn hóa, các lễ hội thể hiện lòng tri ân tiền nhân như trên chắc chắn gieo vào lòng người dân những hạt mầm tươi tốt về đạo đức, lối sống.

Chính con người mới là nhân tố chính yếu tạo nên sự quyến rũ của Hội An đối với du khách. Ảnh: ĐẶNG MINH TÚ

Người dân Hội An sống trong lòng di sản, sở hữu di sản, hưởng lợi từ di sản nên có ý thức trách nhiệm đối với việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa đặc sắc này.

Khi tìm hiểu con người xứ Quảng, nhà văn Nguyên Ngọc có lý khi đúc kết rằng: “Con người bao giờ cũng là sản phẩm của một tự nhiên và một lịch sử nhất định, được môi trường tự nhiên và lịch sử đó nhào nặn nên; mặt khác, chính con người cũng nhào nặn cái tự nhiên đó vì mình, và làm ra lịch sử của chính mình”.

Do vây, bảo tồn, tôn tạo đô thị cổ Hội An cũng chính là bảo vệ những phẩm chất tốt đẹp trong lối sống, cách sống của con người Hội An.

Thời gian gần đây, trước xu thế hội nhập và phát triển, cư dân đô thị cổ Hội An ít nhiều có biến động, không ít ngôi nhà giữa lòng phố cổ đã đổi chủ. Những người có trách nhiệm giữ gìn bản sắc văn hóa Hội An có lý do để lo ngại.

Đề án “Hội An - nhân tình thuần hậu” được lãnh đạo thành phố Hội An cũ ban hành trong bối cảnh đó. Thực ra, hầu hết nội dung của đề án đã được người Hội An chính gốc thực hiện trong cuộc sống từ lâu lắm rồi, chỉ được tổng hợp lại để chủ yếu nhắc nhở thế hệ trẻ và những cư dân mới chuyển đến. Khi đề án thấm vào cuộc sống thì phần hồn của đô thị cổ này càng có chiều sâu.

Phát huy giá trị di sản từ chính con người Hội An

Như trên đã nói, sức hấp dẫn của Hội An ở chỗ đấy là một “bảo tàng sống”, trong đó giữa di sản và con người có quan hệ chặt chẽ với nhau. Nếu đô thị cổ được quy hoạch, tu bổ, tôn tạo nghiêm túc thì đó sẽ là tiền đề để giữ gìn và phát huy những phẩm chất tốt đẹp trong lối sống, cách sống của con người Hội An.

Thành phố Hội An cũ đã chia tách thành 4 đơn vị hành chính nên chắc chắn việc quy hoạch, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa này sẽ gặp không ít khó khăn. Để nhiệm vụ trên có thể được triển khai thuận lợi, xin có vài đề xuất:

- Nên giao việc thực hiện quy hoạch bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị di sản đô thị cổ cho một trung tâm chức năng của thành phố thực hiện thay vì các phường. Có như vậy mới bảo vệ được tính thống nhất của đô thị cổ nổi tiếng này. Và trung tâm nên kế thừa toàn bộ những quy định, quy chế quản lý của Trung tâm Quản lý di tích thuộc thành phố Hội An trước đây, bởi nơi đây có bề dày kinh nghiệm trên 40 năm.

- Việc quản lý di tích cần một đội ngũ cán bộ có kiến thức sâu, có trình độ chuyên môn cao, và đặc biệt phải tâm huyết với sự nghiệp văn hóa. Trong khi chờ đợi đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này thì nên mời những chuyên gia từng làm việc tại Trung tâm Quản lý di tích Hội An trước đây làm cố vấn, bởi trong thực tế thì họ hoàn toàn đáp ứng được các yêu cầu nêu trên.

- Đề án “Hội An - nhân tình thuần hậu” rất có ý nghĩa trong việc khôi phục, giữ gìn và phát huy những phẩm chất tốt đẹp trong lối sống, cách sống, sự đối nhân xử thế của con người Hội An nên cần tiếp tục triển khai sâu rộng trong hệ thống chính trị, các cơ quan, đoàn thể và các tầng lớp nhân dân, bởi việc hình thành thói quen, nếp sống bao giờ cũng đòi hỏi một quá trình dài lâu.

Môi trường sống, hệ thống di sản văn hóa Hội An góp phần quan trọng bậc nhất cho sự hình thành tính cách, nhân cách con người Hội An, và chính con người Hội An sẽ góp phần gìn giữ, bảo vệ rất tốt cho hệ thống di sản văn hóa nơi đây. Quan trọng hơn, chính con người mới là nhân tố chính yếu tạo nên sự quyến rũ của Hội An đối với du khách không chỉ trong nước mà còn cả trên thế giới.

Cách sống, lối sống “nhân tình thuần hậu” của con người Hội An trong môi trường đô thị cổ đậm đặc di sản văn hóa, lịch sử, khi được gìn giữ, phát huy, lan tỏa thì khả năng sẽ trở thành một di sản văn hóa nữa trong tương lai.

Nguồn: https://baodanang.vn/nhan-tinh-thuan-hau-gia-tri-van-hoa-can-gin-giu-va-phat-huy-o-do-thi-co-hoi-an-3308282.html