Thái Thiên Tây (1977) xuất thân trong gia đình trí thức nghèo ở Ôn Châu (Chiết Giang, Trung Quốc). Sống trong cảnh túng thiếu, gia đình 8 người ở căn nhà chưa đầy 20m2. Dù nghèo nhưng bố mẹ Thiên Tây luôn đề cao việc học của các con.
Thiên Tây có 5 anh trai, trong đó 4 người là tiến sĩ và còn lại là thạc sĩ. Do đó, Thiên Tây cũng được bố mẹ kỳ vọng giống các anh. Với phương pháp giáo dục con bằng hành động gương mẫu, lấy cảm hứng làm trọng tâm, ông Thái Tiếu Vạn thành công đưa 6 anh em Thiên Tây trở thành người có địa vị xã hội.
4 tuổi vào lớp 1, 14 tuổi đỗ đại học
Trong gia đình Thiên Tây đọc sách trở thành thói quen như ăn uống hàng ngày. Điều này giúp Thiên Tây có cảm hứng với những vấn đề khoa học từ nhỏ. Cô bé thích bắt chước các anh học và thường lén lút xem tài liệu.
3 tuổi, Thiên Tây được bố dạy tính toán cơ bản. Nhờ đó, tài năng Toán học của cô bé được phát hiện sớm. Dưới sự giáo dục và ảnh hưởng của bố, Thiên Tây mong muốn trở thành nhà bác học Marie Curie.
Khác với bạn bè, 4 tuổi Thiên Tây vào lớp 1. Cô bé bộc lộ sự thông minh và năng khiếu vượt trội. 9 tuổi, nữ sinh đạt giải Nhất cuộc thi Olympic Toán cấp thành phố. Tốt nghiệp tiểu học tuổi lên 10, Thiên Tây được tuyển thẳng lên lớp 8 tại trường THCS.
Lên cấp 2, nữ sinh vẫn giữ thành tích xuất sắc và đạt các giải học sinh giỏi. Trong khi bạn bè đồng trang lứa đang học lớp 5, 11 tuổi nữ sinh tốt nghiệp cấp 2. Năm 1991, tốt nghiệp cấp 3, Thiên Tây tham gia cuộc thi tuyển chọn vào lớp tài năng trẻ của Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc.
Vượt qua kỳ thi, nữ sinh trở thành tân sinh viên khoa Toán của trường ở tuổi 14. Bằng sự nỗ lực không ngừng, năm 1995, Thiên Tây tốt nghiệp đại học loại xuất sắc. Để tạo được dấu ấn, nữ sinh đặt mục tiêu ra nước ngoài lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ.
Tháng 8/1995, nhận được lời mời học thạc sĩ của 18 đại học danh tiếng thế giới, Thiên Tây quyết định đến Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Sau 2 năm cố gắng, Thiên Tây lấy được bằng thạc sĩ Toán học ứng dụng ở tuổi 20.
35 tuổi là giáo sư Harvard
Chưa hài lòng với thành tựu đạt được, Thiên Tây tiếp tục học tiến sĩ tại Đại học Harvard. Thay vì theo đuổi Toán học, nữ thạc sĩ lại chọn ngành Thống kê sinh học. Lựa chọn này khiến Thiên Tây gặp nhiều trở ngại nhưng quyết tâm không bỏ cuộc.
Ở tuổi 20, nữ thạc sĩ nhận Giải Robert Reed vì những thành tựu trong lĩnh vực nghiên cứu thống kê. 2 năm sau, Thiên Tây vinh dự nhận giải thưởng của Hiệp hội Thống kê sinh học Mỹ. Nhận các giải thưởng danh giá là minh chứng lựa chọn của Thiên Tây đúng đắn khi chuyển ngành.
22 tuổi, Thiên Tây nhận được bằng tiến sĩ của Đại học Harvard. Tốt nghiệp tiến sĩ năm 1999, Thiên Tây trở thành nhà nghiên cứu tại Viện Sinh học của Đại học Washington (Mỹ). Năm 2002, nữ tiến sĩ được mời làm giảng viên tại Đại học Harvard. Ở tuổi 28, Thiên Tây trở thành phó giáo sư trẻ nhất Khoa Thống kê sinh học của trường.
Năm 2012, Thiên Tây được bổ nhiệm thành giáo sư Tin học Y sinh (Biomedical Informatics) Trường Y Harvard ở tuổi 35. Hiện tại, Thiên Tây là giáo sư Dữ liệu Dân số và Chuyển dịch Dịch tễ học (Professor of Population and Translational Data Sciences) của Trường Y tế công Harvard T.H. Chan.
Ngoài ra, nữ giáo sư còn là Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Dân số và Phân tích Sức khỏe (CDP) và Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng (CHR) tại Đại học Harvard.
Với hướng nghiên cứu tập trung phát triển và áp dụng các phương pháp thống kê nhằm giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng như: Dịch tễ học của bệnh truyền nhiễm và mãn tính; Hiệu quả can thiệp y tế; Bất bình đẳng về sức khỏe… Nữ giáo sư đã xuất bản hơn 200 bài báo khoa học trên các tạp chí uy tín.
Những đóng góp trong lĩnh vực Dữ liệu Dịch tễ học giúp nữ giáo sư nhận được giải thưởng danh giá như: Giải MERLN (Medical Education Research and Learning Network) của Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH); Giải Gilbarg về Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng; Giải Edward J. Lambert về Dịch tễ học.
Nữ giáo sư hiện là chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực Dữ liệu Dịch tễ học ở Mỹ. Đồng thời, Thiên Tây còn là thành viên của nhiều tổ chức như: Hiệp hội Thống kê Mỹ (ASA); Hiệp hội Dịch tễ học Mỹ (AEA); Hiệp hội Y học Dự phòng Mỹ (APHA).
Khi cuộc sống ổn định, nữ giáo sư trẻ từng trăn trở việc về nước cống hiến. Tuy nhiên, sau nhiều đắn đo Thiên Tây vẫn lựa chọn ở lại Mỹ vì sự nghiệp đang phát triển và đã quen với môi trường sống. Dù ở nước ngoài, nhưng nữ giáo sư vẫn hướng về quê hương bằng cách thành lập quỹ học bổng hỗ trợ cho trẻ em nghèo được đến trường.
