Cân nhắc khái niệm phòng không nhân dân
Dự thảo Luật Phòng không nhân dân trình tại Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 4.2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa ra khái niệm “Phòng không nhân dân là hoạt động của toàn dân nhằm chuẩn bị, ngăn ngừa, thực hành đánh địch đột nhập, tiến công đường không và quản lý, bảo vệ vùng trời ở độ cao dưới 5.000 mét; trong đó, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ và quân nhân dự bị làm nòng cốt”.
Báo cáo tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Trung tướng Lê Tấn Tới cho biết, khái niệm “phòng không nhân dân” còn có ý kiến khác nhau. Theo đó, một số ý kiến thống nhất với khái niệm như dự thảo Luật quy định vì đã kế thừa, thể hiện đầy đủ quy định của Nghị định số 74/NĐ-CP về vị trí, chức năng của phòng không nhân dân, căn cứ để phân định giữa phòng không nhân dân, phòng không – không quân và phòng không lục quân với thành phần, lực lượng phòng không nhân dân. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, khái niệm như vậy chưa thể hiện đầy đủ phạm vi của hoạt động phòng không nhân dân, vì ngoài nhiệm vụ nhằm chuẩn bị, ngăn ngừa, thực hành đánh địch đột nhập, tiến công đường không và quản lý, bảo vệ vùng trời ở độ cao dưới 5.000 mét, phòng không nhân dân còn có hoạt động quản lý tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ liên quan đến hoạt động nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa, bảo dưỡng, thử nghiệm, kinh doanh… thiết bị bay không người lái hiện đang được quy định trong Luật Hàng không dân dụng, nhưng chưa được thể hiện trong khái niệm này.
Ý kiến khác cho rằng, nội dung quy định “ngăn ngừa, thực hành đánh địch đột nhập, tiến công đường không” chưa bao hàm hết đối tượng, mục đích của phòng không nhân dân. Do vậy, đề nghị nghiên cứu thiết kế khái niệm theo hướng “phòng không nhân dân là bộ phận cấu thành của hoạt động phòng thủ, bảo vệ Tổ quốc nhằm huy động và tổ chức lực lượng rộng rãi để thực hiện các biện pháp bảo vệ, ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại do hoạt động tấn công bằng đường không gây ra”.
Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu các ý kiến trên để tiếp tục hoàn thiện khái niệm phòng không nhân dân làm cơ sở cho việc xây dựng các quy định có liên quan trong dự thảo luật.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, việc xây dựng Luật Phòng không nhân dân là hết sức cần thiết bởi phòng không nhân dân là bộ phận quan trọng của công tác quốc phòng, quân sự, là bộ phận của thế trận quốc phòng toàn dân trên mặt trận đối không, để phòng, tránh, đánh giá, khắc phục hoạt động xâm nhập, tiến công phòng không của địch, bảo vệ tài sản Nhà nước, tính mạng, tài sản Nhân dân, góp phần xây dựng khu vực phòng thủ vững mạnh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
Tuy nhiên, liên quan đến khái niệm phòng không nhân dân, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cân nhắc và trao đổi thêm. Trong đó, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, trong chiến tranh hiện đại, ở độ cao dưới 5.000 mét không chỉ có phương tiện bay mà còn có phương tiện đạn đạo bắn là là dưới mặt biển hoặc trên mặt đất, như vậy, vấn đề này vẫn thuộc về phạm vi của phòng không quốc gia. Phòng không nhân dân không thể với đến độ cao trên 5.000 mét, nhưng phòng không quốc gia phải quét từ dưới đến độ cao 10.000 mét.
“Trong trường hợp dưới 5.000 mét chỉ do phòng không nhân dân, với bộ đội địa phương, dân quân tự vệ và quân nhân dự bị làm nòng cốt thì có phù hợp với chiến tranh hiện đại hay không”? Đặt vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nên diễn đạt lại phòng không nhân dân là hoạt động của toàn dân, trong đó bộ đội địa phương, dân quân tự vệ và quân nhân dự bị làm nòng cốt; phân định theo độ cao như dự thảo luật thì e rằng trong chiến tranh hiện đại không phù hợp.
Đưa máy bay không người lái vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện
Khoản 4, Điều 28 dự thảo luật quy định: “Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp phép kinh doanh tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cấp phép cho các cơ quan thuộc quyền quản lý”. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, đã kinh doanh thì không có khái niệm cá nhân, mà đầu mối cuối cùng là hộ kinh doanh; kinh doanh là bán hàng hay sản xuất? Kinh doanh cũng không có cơ quan, tổ chức đứng ra kinh doanh mà chỉ có doanh nghiệp, do vậy, cần rà soát lại cho phù hợp với pháp luật về đầu tư và pháp luật về kinh doanh.
Nhấn mạnh kinh doanh tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ là ngành kinh doanh mới, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Lê Quang Mạnh thống nhất phải bổ sung tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Nhưng vấn đề quan trọng là cần làm rõ điều kiện là gì? Đối với doanh nghiệp để hoạt động tàu bay không người lái như thế nào, chưa được quy định. Trong khi đó, điều kiện kinh doanh một ngành nghề có nhiều hình thức, cách thức khác nhau và giấy phép kinh doanh là một trong số các điều kiện được đưa ra để doanh nghiệp thực hiện. Đơn cử, một số lĩnh vực chuyên ngành có quy định tiêu chuẩn, tiêu chí rất rõ ràng. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề nghị bổ sung điều kiện kinh doanh là gì, có nhất định là giấy phép không và nếu là giấy phép thì phải thiết kế các điều kiện cụ thể được cấp giấy phép, giao cho cơ quan nào cấp phép.
Báo cáo thêm về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông nêu rõ, qua phân tích, đánh giá cho thấy, kinh doanh tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, theo Phụ lục 4 của Luật Đầu tư chưa có ngành nghề này. Do vậy, Thứ trưởng đề nghị, sẽ hoàn thiện đánh giá tác động và sửa đổi theo hướng bổ sung ngành nghề tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện ngay tại điều khoản thi hành của Luật Phòng không nhân dân.
Dự thảo luật giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp phép kinh doanh tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ. Tuy nhiên, qua rà soát tại Luật Doanh nghiệp đã giao nhiệm vụ cho phòng kinh doanh cấp tỉnh thực hiện việc đăng ký doanh nghiệp đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Vì vậy, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, việc giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chưa phù hợp và chưa bảo đảm tính thống nhất. Bởi hiện nay chúng ta có 234 ngành nghề kinh doanh có điều kiện và phòng đăng ký kinh doanh đều làm được.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, ban soạn thảo rà soát phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự án Luật để đáp ứng quan điểm, mục tiêu, yêu cầu sửa đổi luật, không gây chồng chéo đối với các lĩnh vực khác, các luật khác. Rà soát, đánh giá kỹ tác động của từng chính sách, điều khoản trong luật để bảo đảm hiệu quả, khả thi… Bổ sung và tham khảo kinh nghiệm quốc tế về quản lý tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ. Rà soát các khái niệm, giải thích từ ngữ cho đầy đủ phù hợp, tránh cách hiểu khác nhau.
