Thu hoạch sầu riêng tại huyện Thới Lai, TP Cần Thơ.
Bộc lộ hạn chế
Thời gian qua, diện tích trồng sầu riêng ở nước ta liên tục tăng và sầu riêng đã vươn lên trở thành một trong những loại nông sản xuất khẩu chủ lực, chiếm tỷ trọng kim ngạch lớn nhất trong các loại trái cây xuất khẩu của Việt Nam. Năm 2015, diện tích sầu riêng của cả nước chỉ có 32.000ha thì đến năm 2024 đã tăng lên đạt mức 178.800ha, với mức tăng trung bình 16.300 ha/năm. Sản lượng sầu riêng cũng tăng nhanh, với tốc độ tăng khoảng 126.000 tấn mỗi năm và đã đạt trên 1,5 triệu tấn/năm. Nếu năm 2022 kim ngạch xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt hơn 277 triệu USD thì năm 2023 đã hơn 2 tỉ USD và năm 2024 đã đạt 3,2 tỉ USD. Sầu riêng đã góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng của khu vực nông lâm thủy sản của cả nước, tạo việc làm, tăng thu nhập cho nhiều người.
Tuy nhiên, sự phát triển và tăng trưởng nóng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, nhất là khi các nước nhập khẩu sầu riêng ngày càng đòi hỏi cao về tiêu chuẩn chất lượng và an toàn sản phẩm. Trong khi đó, việc phát triển trồng sầu riêng của nông dân tại nhiều nơi ở nước ta thời gian qua còn mang tính tự phát, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, khó quản lý chất lượng và chuẩn hóa sản xuất đạt theo các yêu cầu của thị trường. Việc liên kết sản xuất theo chuỗi còn hạn chế và quá trình thu mua, chế biến, tiêu thụ trái sầu riêng cũng còn các bất cập, thiếu đồng bộ, chưa có sự kiểm soát, quản lý thật tốt nên còn xảy ra việc gian lận mã số vùng trồng, tồn dư một số chất cấm… ảnh hưởng đến xuất khẩu. Ðáng chú ý, xuất khẩu sầu riêng của nước ta sang thị trường Trung Quốc đã gặp nhiều khó khăn và sụt giảm mạnh trong những tháng đầu năm 2025. Trung Quốc đã siết chặt quản lý chất lượng trái sầu riêng nhập khẩu và kiểm soát tồn dư chất vàng ô và Cadimi, không cho thông quan các lô sầu riêng có nhiễm các chất cấm này vượt ngưỡng cho phép.
Ðầu ra xuất khẩu trái sầu riêng của nước ta còn phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc và thời gian qua chủ yếu xuất khẩu trái tươi. Do vậy, khi xuất khẩu sang thị trường này có trở ngại, lượng sầu riêng được dồn về tiêu thụ tại thị trường nội địa rất nhiều. Hiện giá bán nhiều loại sầu riêng của nông dân tại vùng ÐBSCL đã giảm mạnh so với năm trước. Theo ông Nguyễn Văn Diệu ngụ ấp Trường Hòa, xã Trường Thắng, huyện Thới Lai, TP Cần Thơ, năm 2024 ông bán sầu riêng Ri 6 tại vườn cho thương lái với giá bình quân 50.000 đồng/kg nhưng năm nay giá bất ngờ giảm thấp nên nông dân không có lời nhiều. Vào tháng trước, vườn sầu riêng của ông được thương lái đặt tiền cọc với giá 43.000 đồng/kg, nhưng đến ngày thu hoạch thương lái đòi hạ giá xuống 38.000 đồng/kg đối với sầu riêng loại đẹp, riêng những trái bị dạt do sâu... giá chỉ bằng 50% so với loại đẹp. Do không ký hợp đồng với các điều khoản ràng buộc chặt chẽ và cũng sợ thương lái không đến thu mua khi thấy giá Ri 6 tại nhiều địa phương chỉ còn 32.000-35.000 đồng/kg, ông Diệu đành phải hạ giá bán theo yêu cầu của thương lái.
Cần các giải pháp đồng bộ
Ðể ổn định và phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng, đòi hỏi các bên có liên quan trong chuỗi ngành hàng cần quan tâm vào cuộc để thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, hạn chế. Ðặc biệt, ngành chức năng cần rà soát, bổ sung, hoàn thiện các văn bản pháp lý và có các giải pháp quản lý, kiểm soát chặt các vật tư đầu vào phục vụ sản xuất, các vùng trồng, mã số vùng trồng và quá trình đóng gói, chế biến, xuất khẩu để đảm bảo chất lượng, an toàn sản phẩm. Theo ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, các cơ quan chức năng cần quan tâm xác định vùng trồng phù hợp để có quy hoạch, định hướng lại sản xuất phù hợp thực tiễn và kịp thời khuyến cáo nông dân không trồng sầu riêng tại những nơi không phù hợp. Chú ý khai thác tốt thị trường nội địa và mở rộng thị trường xuất khẩu để tránh phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, đồng thời đa dạng hóa các sản phẩm chế biến để nâng cao giá trị, cũng như thúc đẩy tiêu thụ sầu riêng thông qua phát triển du lịch.
Tại hội thảo "Phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng" do Báo Tiền Phong vừa tổ chức, nhiều đại biểu cho rằng cần tăng cường liên kết chuỗi gắn với minh bạch chuỗi nhằm phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững. Các cơ quan quản lý nhà nước kịp thời có giải pháp và cơ chế nhằm kiểm soát chặt chẽ từ đầu vào và đầu ra của chuỗi ngành hàng. Hỗ trợ, thúc đẩy liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và các bên có liên quan. Tăng cường truy xuất nguồn gốc và định danh mã vùng trồng, ứng dụng công nghệ thông tin để minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng…
Theo ông Ðặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam, để sầu riêng Việt Nam phát triển bền vững, cần tiến hành các giải pháp cấp bách như thiết lập hệ thống giám sát chất lượng từ gốc, tăng cường khâu kiểm nghiệm tại cơ sở sản xuất sầu riêng, xây dựng các chương trình giám sát an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật ngay tại vườn trồng và cơ sở đóng gói bằng cách mở rộng danh sách và nâng cao năng lực cho nhiều phòng xét nghiệm đủ chuẩn phủ kín các vùng trồng. Xử lý nghiêm các vi phạm, ban hành các quy định, chế tài đủ mạnh để xử lý các hành vi vi phạm về chất lượng, an toàn thực phẩm và gian lận thương mại... Về lâu dài, có giải pháp đồng bộ để gỡ khó cho sản xuất và xuất khẩu như quy hoạch vùng trồng tập trung và bền vững; siết chặt quản lý và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói; kiểm soát chặt chẽ vật tư đầu vào; thay đổi quy trình canh tác; xây dựng thương hiệu quốc gia…
Hiện nay, lượng cung trái sầu riêng ra thị trường đã rất lớn và dự kiến còn tiếp tục tăng trong những năm tới do có thêm nhiều diện tích sầu riêng bước vào cho trái. Do vậy, rất cần các cơ quan chức năng đẩy mạnh đàm phán, mở rộng thị trường và phát triển chế biến để đa đạng hóa thị trường và đa dạng hóa sản phẩm, tránh phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường. Các doanh nghiệp cần phát huy vai trò "đầu tàu" trong các chuỗi liên kết và ứng dụng công nghệ thông tin để minh bạch chuỗi cung ứng.
Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG
Nguồn: https://baocantho.com.vn/som-khac-phuc-han-che-trong-san-xuat-va-tieu-thu-sau-rieng-a187618.html
Bình luận (0)