ประวัติและปัจจุบัน

การโจมตีอิสราเอลอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อนของกลุ่มฮามาสเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม กระตุ้นให้เทลอาวีฟตอบโต้อย่างหนัก ส่งผลให้ตะวันออกกลางเข้าสู่ภาวะรุนแรงและความไม่มั่นคงซ้ำแล้วซ้ำเล่า แสดงให้เห็นว่าความขัดแย้งใน "จุดร้อน" แห่งนี้ยังคงเป็นปัญหาที่ซับซ้อน เรื้อรัง และยากต่อการแก้ไขมากที่สุดใน โลก

ภาคีต่างๆ ลงนามในข้อตกลงออสโลที่ทำเนียบขาว (สหรัฐอเมริกา) ในปี 1993 (ที่มา: History.com)

ย้อนกลับไปสู่ประวัติศาสตร์

ตั้งแต่ศตวรรษที่ 11 ก่อนคริสตกาล รัฐยิวโบราณถือกำเนิดขึ้นในดินแดนปาเลสไตน์ พอถึงศตวรรษที่ 8 ก่อนคริสตกาล รัฐยิวก็ล่มสลาย ปาเลสไตน์ตกอยู่ภายใต้การปกครองของจักรวรรดิอัสซีเรีย จักรวรรดิบาบิโลน จักรวรรดิเปอร์เซีย และจักรวรรดิโรมัน ต่อเนื่องกันเป็นเวลาหลายศตวรรษ ก่อนที่ชาวอาหรับมุสลิมจะเข้ายึดครองพื้นที่นี้

ปาเลสไตน์กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิออตโตมันในช่วงกลางศตวรรษที่ 16 เมื่อลัทธิต่อต้านชาวยิวแผ่ขยายขึ้นในยุโรป การอพยพของชาวยิวเข้าสู่ปาเลสไตน์จึงเริ่มต้นขึ้นในช่วงต้นทศวรรษ 1880 หลังจากจักรวรรดิออตโตมันพ่ายแพ้ในสงครามโลกครั้งที่ 1 ปาเลสไตน์ก็ตกอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษในปี 1918 ในช่วงต้นทศวรรษ 1920 ณ กรุงเยรูซาเล็ม อามิน อัล-ฮุสเซนี ผู้นำขบวนการชาตินิยมอาหรับในปาเลสไตน์ ได้ก่อจลาจลต่อต้านชาวยิว ซึ่งบีบบังคับให้ชาวยิวต้องอพยพออกจากฉนวนกาซา

เมื่อสงครามโลกครั้งที่สองปะทุขึ้น ทั้งชาวยิวและชาวอาหรับได้ร่วมมือกันชั่วคราว โดยเข้าข้างฝ่ายสัมพันธมิตร อย่างไรก็ตาม กลุ่มชาตินิยมอาหรับหัวรุนแรงบางกลุ่ม เช่น อัล-ฮุสเซนนี มีแนวโน้มที่จะร่วมมือกับนาซีเยอรมนี และสานต่อขบวนการต่อต้านยิวในโลกอาหรับ เมื่อสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง คลื่นลูกใหม่ของการอพยพเข้าสู่ปาเลสไตน์โดยชาวยิวผู้รอดชีวิตจากการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ในยุโรป ทำให้ความขัดแย้งระหว่างทั้งสองฝ่ายปะทุขึ้นอีกครั้ง ในปี ค.ศ. 1947 ชาวยิวคิดเป็น 33% ของประชากรทั้งหมด แต่กลับถือครองดินแดนปาเลสไตน์เพียง 6%

เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน ค.ศ. 1947 สมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ (UN) ได้ผ่านมติที่ 181 ซึ่งแบ่งดินแดนปาเลสไตน์ในอดีตออกเป็นรัฐอาหรับและรัฐยิว โดยนครศักดิ์สิทธิ์เยรูซาเล็มอยู่ภายใต้การบริหารระหว่างประเทศ ชาวยิวยินดียอมรับแผนการนี้ แต่ชาวอาหรับคัดค้านอย่างหนัก เนื่องจากดินแดนปาเลสไตน์ในอดีต 56% จะถูกยกให้แก่รัฐยิว รวมถึงพื้นที่ชายฝั่งที่อุดมสมบูรณ์ส่วนใหญ่ ในขณะที่ชาวอาหรับเป็นเจ้าของดินแดนปาเลสไตน์ 94% และประชากร 67%

ในวันที่ 14 พฤษภาคม ค.ศ. 1948 ชาวยิวได้ประกาศการสถาปนารัฐอิสราเอลอย่างเป็นทางการ และได้รับการยอมรับจากมหาอำนาจทั้งสอง คือ สหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียต ภายในเวลาไม่ถึงหนึ่งชั่วโมง ประเทศอาหรับไม่ยอมรับความจริงข้อนี้ จึงโจมตีอิสราเอล นำไปสู่สงครามอาหรับ-อิสราเอลครั้งแรกในปี ค.ศ. 1948 ภายในปี ค.ศ. 1949 ได้มีการลงนามข้อตกลงหยุดยิง แต่ดินแดนส่วนใหญ่ในปาเลสไตน์ที่จะถูกแบ่งแยกระหว่างชาวอาหรับภายใต้มติที่ 181 ถูกอิสราเอลผนวกเข้าเป็นของตน ขณะที่จอร์แดนผนวกเวสต์แบงก์ และอียิปต์ยึดครองฉนวนกาซา อิสราเอลยังผนวกเยรูซาเล็มตะวันตก ขณะที่เยรูซาเล็มตะวันออกอยู่ภายใต้การควบคุมของจอร์แดนเป็นการชั่วคราว หลังจากสูญเสียดินแดนทั้งหมด คลื่นการอพยพของชาวอาหรับจากปาเลสไตน์ไปยังประเทศเพื่อนบ้านก็ปะทุขึ้น

ในปี พ.ศ. 2507 ยัสเซอร์ อาราฟัต ก่อตั้งองค์การปลดปล่อยปาเลสไตน์ (PLO) และ พรรคการเมือง ฟาตาห์ก็ก่อตั้งขึ้นในอีกหนึ่งปีต่อมา ในปี พ.ศ. 2510 ประเทศอาหรับเริ่มวางแผนโจมตีอิสราเอลเป็นครั้งที่สอง เพื่อตอบโต้ อิสราเอลได้เปิดฉากโจมตีก่อนสามประเทศอาหรับ ได้แก่ ซีเรีย จอร์แดน และอียิปต์ ซึ่งนำไปสู่สงครามหกวัน อิสราเอลได้รับชัยชนะอีกครั้ง โดยยึดครองเวสต์แบงก์ (รวมถึงเยรูซาเล็มตะวันออก) ฉนวนกาซา ที่ราบสูงโกลัน และคาบสมุทรไซนาย

หลังสงครามหกวัน องค์กรปลดปล่อยปาเลสไตน์ (PLO) ได้หลบหนีไปยังจอร์แดน ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากกษัตริย์ฮุสเซน ในปี พ.ศ. 2513 องค์กรปลดปล่อยปาเลสไตน์ได้หันหลังให้กับกษัตริย์แห่งจอร์แดนอย่างไม่คาดคิดในเหตุการณ์ “กันยายนดำ” จากนั้นจึงย้ายไปเลบานอนใต้ ซึ่งได้ตั้งฐานทัพเพื่อโจมตีอิสราเอลต่อไป ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2516 อียิปต์และซีเรียได้โจมตีอิสราเอลอีกครั้งในสงครามเดือนตุลาคม ซึ่งเป็นช่วงเทศกาลยมคิปปูร์อันศักดิ์สิทธิ์ของชาวยิว อย่างไรก็ตาม อิสราเอลได้รับชัยชนะอีกครั้ง ต่อมาอิสราเอลได้คืนคาบสมุทรไซนายให้แก่อียิปต์ภายใต้ข้อตกลง สันติภาพ แคมป์เดวิดในปี พ.ศ. 2521

อย่างไรก็ตาม ความหวังสันติภาพในภูมิภาคนี้ถูกทำลายลงด้วยการโจมตีหลายครั้งโดย PLO และกลุ่มติดอาวุธปาเลสไตน์ ในปี 1982 อิสราเอลตอบโต้ด้วยการโจมตีเลบานอนอย่างเต็มรูปแบบ กลุ่มติดอาวุธปาเลสไตน์พ่ายแพ้ภายในไม่กี่สัปดาห์ สำนักงานใหญ่ของ PLO ถูกอพยพไปยังตูนิเซียในเดือนมิถุนายน 1982 ตามคำสั่งของยัสเซอร์ อาราฟัต ผู้นำ PLO

ญิฮาดครั้งใหญ่

อินติฟาดา (สงครามศักดิ์สิทธิ์) ของปาเลสไตน์เริ่มต้นขึ้นในปี พ.ศ. 2530 นำไปสู่การก่อตั้งขบวนการฮามาส ซึ่งสนับสนุนการต่อสู้ด้วยอาวุธ ต่างจาก PLO และฟาตาห์ ซึ่งมีนโยบายทางการทูตและการเมืองมากกว่า ในปี พ.ศ. 2531 สันนิบาตอาหรับยอมรับ PLO ว่าเป็นตัวแทนเพียงผู้เดียวของปาเลสไตน์ ก่อให้เกิดความขัดแย้งระหว่างกองกำลังปาเลสไตน์

ในช่วงต้นทศวรรษ 1990 ความพยายามระหว่างประเทศในการแก้ไขความขัดแย้งทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น เมื่อวันที่ 13 กันยายน 1993 นายกรัฐมนตรียิตซัค ราบิน แห่งอิสราเอล และนายยาซีร์ อาราฟัต ประธานองค์การปลดปล่อยปาเลสไตน์ (PLO) ได้ลงนามในข้อตกลงออสโลฉบับที่ 1 โดยมีประธานาธิบดีบิล คลินตัน แห่งสหรัฐอเมริกาเป็นสักขีพยาน ข้อตกลงดังกล่าวอนุญาตให้ PLO สามารถถอนตัวออกจากตูนิเซียและจัดตั้งรัฐบาลแห่งชาติปาเลสไตน์ในเขตเวสต์แบงก์และฉนวนกาซา อย่างไรก็ตาม กระบวนการสันติภาพนี้ต้องเผชิญกับการต่อต้านอย่างหนักจากกลุ่มอิสลามนิยมปาเลสไตน์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มฮามาสและกลุ่มฟาตาห์

ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2538 ได้มีการลงนามข้อตกลงชั่วคราวฉบับใหม่ (Oslo II) ที่กรุงวอชิงตัน เกี่ยวกับการขยายอำนาจปกครองตนเองในเขตเวสต์แบงก์ อย่างไรก็ตาม ในวันที่ 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2538 นายกรัฐมนตรียิตซัค ราบิน ถูกลอบสังหารโดยกลุ่มหัวรุนแรงชาวยิว ในปี พ.ศ. 2547 ประธานาธิบดีอาราฟัตถึงแก่อสัญกรรม ทำให้กระบวนการสันติภาพในตะวันออกกลางตกอยู่ในทางตัน

หลังจากการเจรจาที่ไม่ประสบความสำเร็จมาหลายปี ความขัดแย้งอินติฟาดาครั้งที่สอง (Second Intifada) ได้ปะทุขึ้นในเดือนกันยายน พ.ศ. 2543 ซึ่งเกิดจากการที่อาเรียล ชารอน ผู้นำฝ่ายค้านลิคุดของอิสราเอล ได้เดินทางเยือนมัสยิดอัลอักซออย่าง “ยั่วยุ” พร้อมกับส่งกำลังทหารหลายพันนายประจำการอยู่ในและรอบๆ เมืองเก่าเยรูซาเล็ม ความรุนแรงทวีความรุนแรงขึ้นจนกลายเป็นความขัดแย้งอย่างเปิดเผยระหว่างกองกำลังความมั่นคงแห่งชาติปาเลสไตน์และกองกำลังป้องกันอิสราเอล ซึ่งดำเนินไปตลอดปี พ.ศ. 2547-2548 ในช่วงเวลาดังกล่าว อิสราเอลยังคงยึดครองพื้นที่ที่อยู่ภายใต้การปกครองของปาเลสไตน์ และเริ่มสร้างกำแพงกั้นฉนวนกาซาออกจากดินแดนอิสราเอล และสร้างนิคมในเขตเวสต์แบงก์ ภายในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550 อิสราเอลเริ่มปิดล้อมฉนวนกาซาทั้งทางบก ทางอากาศ และทางทะเล ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552 ได้มีการลงนามหยุดยิงโดยมีประชาคมระหว่างประเทศเข้าร่วม แม้ว่าการสู้รบระหว่างทั้งสองฝ่ายจะยังคงดำเนินต่อไปเป็นระยะๆ

ดินแดนปาเลสไตน์และนครศักดิ์สิทธิ์เยรูซาเล็ม มีความสำคัญเป็นพิเศษต่อทั้งสามศาสนา ได้แก่ ศาสนายูดาห์ ศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลาม เยรูซาเล็มเป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์ที่สุดในศาสนายูดาห์ เดิมเป็นที่ตั้งของวิหารของชาวยิว และเมืองหลวงของอาณาจักรอิสราเอลโบราณ สำหรับชาวคริสต์ เยรูซาเล็มคือสถานที่ที่พระเยซูถูกประหารชีวิต และยังเป็นที่ตั้งของโบสถ์แห่งพระคูหาศักดิ์สิทธิ์ สำหรับชาวมุสลิม เยรูซาเล็มคือสถานที่ที่ศาสดามุฮัมมัด “เดินทางสู่สรวงสวรรค์ในยามค่ำคืน” และเป็นที่ตั้งของมัสยิดอัลอักซอ

ประวัติศาสตร์ซ้ำรอยอีกครั้ง

เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2555 มติสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติที่ 67/19 ได้รับการรับรอง โดยยกระดับปาเลสไตน์เป็น “รัฐผู้สังเกตการณ์ที่ไม่ใช่สมาชิก” ในสหประชาชาติ การเปลี่ยนแปลงสถานะนี้ถูกอธิบายว่าเป็นการรับรองสถานะรัฐปาเลสไตน์โดยพฤตินัย อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งระหว่างปาเลสไตน์และอิสราเอลยังคงปะทุขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในช่วงฤดูร้อนปี 2557 กลุ่มฮามาสได้ยิงจรวดเกือบ 3,000 ลูกไปยังอิสราเอล และเทลอาวีฟได้ตอบโต้ด้วยการรุกครั้งใหญ่ในฉนวนกาซา การสู้รบสิ้นสุดลงในปลายเดือนสิงหาคม 2557 ด้วยการหยุดยิงที่เจรจาโดยอียิปต์

หลังจากเกิดเหตุการณ์ความรุนแรงระหว่างอิสราเอลและปาเลสไตน์ในปี 2558 ประธานาธิบดีมาห์มูด อับบาส แห่งปาเลสไตน์ประกาศว่าชาวปาเลสไตน์จะไม่ถูกแบ่งแยกดินแดนตามข้อตกลงออสโลอีกต่อไป ในเดือนพฤษภาคม 2561 การสู้รบระหว่างฮามาสและอิสราเอลปะทุขึ้นอีกครั้ง ฮามาสยิงจรวด 100 ลูกจากฉนวนกาซาเข้าสู่อิสราเอล อิสราเอลตอบโต้ด้วยการโจมตีเป้าหมายมากกว่า 50 แห่งในฉนวนกาซาภายใน 24 ชั่วโมง

ในปี 2561 ประธานาธิบดีโดนัลด์ เจ. ทรัมป์ ได้ย้ายสถานทูตสหรัฐฯ จากเทลอาวีฟไปยังเยรูซาเล็ม ซึ่งเป็นการพลิกกลับนโยบายที่มีมายาวนานของสหรัฐฯ เกี่ยวกับประเด็นปาเลสไตน์ การตัดสินใจของรัฐบาลทรัมป์ยิ่งทำให้ตะวันออกกลางแตกแยกมากขึ้น แม้จะได้รับเสียงชื่นชมจากอิสราเอลและพันธมิตรบางส่วนก็ตาม ในเดือนสิงหาคม-กันยายน 2563 สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE) และบาห์เรนได้ตกลงที่จะฟื้นฟูความสัมพันธ์กับอิสราเอลให้เป็นปกติ ขณะที่ซาอุดีอาระเบียกำลังพิจารณาฟื้นฟูความสัมพันธ์กับเทลอาวีฟให้เป็นปกติ ก่อนหน้านี้อียิปต์และจอร์แดนได้ฟื้นฟูความสัมพันธ์กับอิสราเอลให้เป็นปกติในปี 2522 และ 2537

แนวโน้มการกลับสู่ภาวะปกติระหว่างประเทศมุสลิมและอิสราเอลได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐอเมริกาและประเทศตะวันตกหลายประเทศ แต่กองกำลังปาเลสไตน์และบางประเทศได้ปฏิเสธข้อตกลงเหล่านี้ เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม ฮามาสได้ยิงจรวดหลายพันลูกเข้าสู่ดินแดนอิสราเอล ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตหลายร้อยคน อิสราเอลประกาศตอบโต้อย่างรุนแรง ก่อให้เกิดความขัดแย้งครั้งใหม่ระหว่างปาเลสไตน์และอิสราเอลปะทุขึ้นและลุกลาม ประวัติศาสตร์อันเจ็บปวดและไร้เสถียรภาพใน "กระทะไฟ" ของตะวันออกกลางกำลังซ้ำรอยอีกครั้ง

แหล่งที่มา: https://baoquocte.vn/xung-dot-israel-palestine-lich-su-va-hien-tai-246821.html