Teknoloji, etnik azınlıkların dillerinin korunmasına katkıda bulunuyor.

Günümüzde etnik azınlıkların yazı sistemlerini dijitalleştirmek için teknolojinin uygulanması temel bir ihtiyaçtır, ancak bu çalışma hala birçok eksiklikle karşı karşıyadır ve kayıp riskini önlemek için uygun çözümler gerektirmektedir.

Nesli tükenme riski

Dilbilim Enstitüsü'nden Dr. Phan Luong Hung'a göre, Vietnam'daki etnik topluluklar arasında kendi yazı sistemlerine sahip yaklaşık 33-34 etnik grup bulunmaktadır. Ancak, her etnik grubun farklı özelliklerinden dolayı, dillerini kullanma ihtiyaçları da farklılık göstermektedir. Gerçek şu ki, özellikle Brau, Si La, Ro Mam, Pu Peo ve O Du gibi nüfusu 1000'in altında olan etnik grupların dilleri "ihmal edilmektedir".

Birçok etnik azınlık köyünde, turistler kendi etnik dillerini konuşan insan sayısının azaldığını fark edebilirler. Genel İstatistik Ofisi tarafından 2019 yılında 53 etnik grup üzerinde yapılan sosyo -ekonomik bilgi araştırması, 18 yaşın altındaki etnik azınlık mensuplarının %58'inin kendi etnik dillerini konuşabildiğini göstermiştir.

Özellikle, 15 yaş ve üzeri kişilerin yalnızca yaklaşık %16'sı kendi etnik dillerinde okuma yazma biliyor. 2024 yılında 53 etnik azınlık grubunun sosyo-ekonomik durumuna ilişkin bir araştırma da yapıldı. Sonuçlar henüz resmi olarak açıklanmamış olsa da, bazı dilbilim uzmanları, etnik azınlık gruplarından gençlerin kendi dillerini okuma ve yazma becerisine sahip olma oranının kültürel entegrasyonun etkisi ve yerel yönetimlerin etnik azınlıkların dillerini koruma ve geliştirme konusunda temel ve etkili çözümler üretmemesi nedeniyle iyileşmesinin pek mümkün olmadığını, hatta düşebileceğini düşünüyor.

Nüfusları çok az olan etnik azınlık grupları için, dil kullanımının sınırlı kapsamı, dilin toplumsal kültürel yaşamdaki değerini artırmayı zorlaştırmaktadır. Ağırlıklı olarak dağlık coğrafi dağılımları nedeniyle, yazı sistemlerinin ve kültürlerinin daha geniş topluluk içindeki yayılımı ve etkisi sınırlıdır.

Bu durum aynı zamanda bu dilleri anlama, araştırma ve koruma konusunda da büyük bir engel teşkil etmektedir. Bu, devlet yönetim kurumlarından koordineli bir politika olmadan, dillerin, özellikle de bazı etnik azınlıkların yazı sistemlerinin kaybının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Eğitim , Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), bir zamanlar yaptığı bir çalışmanın sonuçlarını yayınlayarak, nüfus, dil kültürü, sosyo-psikolojik faktörler, dil politikaları ve dil politikalarının uygulanması gibi nesnel ve öznel faktörlerin etkisiyle dünya dillerinin yarısının yok olma riski altında olduğunu öne sürmüştü.

Yukarıdaki uyarı Vietnam'ın gerçekliğini dışlamamaktadır ve mevcut durumda, okullarda eğitimin geliştirilmesi gibi çözümlerin yanı sıra, etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi de en kısa sürede gerekli, hatta acil bir durumdur.

Dijitalleşmeye öncelik verilmelidir.

Günümüzün dijital çağında veri hayati önem taşımaktadır. Bu durum, özellikle etnik azınlıkların yazı sistemlerinin korunması ve muhafaza edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Nitekim, Vietnam Partisi ve Devleti, ulusal birliği güçlendirmenin ve birleştirmenin bir yolu olarak, etnik azınlıkların kültürlerini korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan birçok politika uygulamaya koymuştur; bu politikalar arasında dillerinin korunması da yer almaktadır.

Vietnam'daki etnik azınlıkların dillerini dijitalleştirme projesi, bu politikaları somutlaştırmak amacıyla Dilbilim Enstitüsü tarafından hayata geçirildi, ancak hâlâ birçok zorluk ve eksiklik mevcut. Birincisi, etnik azınlıkların yazı sistemleri biçim olarak farklılık gösteriyor. Bazı diller Sanskritçeden türetilmiş bir yazı biçimi kullanırken, bazıları Latin alfabesini, diğerleri ise piktografik veya Khmer benzeri bir yazı sistemini kullanıyor.

Etnik azınlıklar arasındaki yazı sistemlerinin çeşitliliği, dijitalleştirme sırasında yazı tipi dönüştürme konusunda bir zorluk oluşturmaktadır. Bazı azınlık yazı tipleri Unicode karakter standartlarını ihlal ettiğinden, internette görüntülendiğinde, o etnik grupların benzersiz karakterleri yerine Unicode karakterlerine dönüştürülürler.

Teknoloji uzmanı Dr. Dang Minh Tuan'a göre, etnik azınlıkların dilleri için karakter tahsisine yönelik kapsamlı bir plana ihtiyaç duyulmaktadır; bu plan, veri dijitalleştirmenin daha senkronize, geniş ölçekli ve uygulanmasını kolaylaştıracaktır.

Teknoloji çok önemli, ancak etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesinde temel unsur insan kaynakları, özellikle de uzmanların rolüdür. Şu anda çok az insan etnik azınlık dillerini anlıyor ve daha da azı bu diller hakkında bilgi sahibi ve teknolojik olarak yetenekli. Bu arada, belirli dillerin dijitalleştirilmesi, araştırmalara ve akademisyenlerin uzmanlığına dayanmalıdır. Dilbilimciler, her etnik grubun yazı sisteminin oluşturulmasına ve mükemmelleştirilmesine katılmalı, ardından teknoloji uzmanları buna dayanarak karakterleri kodlamalıdır.

Dr. Phan Luong Hung şu yorumda bulundu: “Son zamanlarda etnik azınlık dillerinin öğretimi ve öğrenimi teşvik ediliyor; bu da dijitalleşme için değerli veri kaynakları elde etmenin temelini oluşturuyor. Politbüro'nun bilim, teknoloji, inovasyon ve ulusal dijital dönüşümdeki atılımlar ve gelişmeler hakkındaki 57 sayılı kararı, etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi de dahil olmak üzere kültürel yaşam üzerinde olumlu etkiler yaratıyor. Vietnam'daki etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi projesi bazı zorluklarla karşılaşsa da, finans ve insan kaynaklarına uygun bir yatırım önceliği verilirse kısa sürede tamamlanabileceğini düşünüyorum.”

"Şu anda yazı tipleri konusunda farklı görüşler mevcut. Kimileri etnik azınlık dilleri için ortak bir karakter seti oluşturmanın gerekli olduğunu söylerken, kimileri bölgesel dil sistemlerine göre bir karakter seti oluşturmanın gerekli olduğunu, kimileri ise her şeyi Unicode yazı tipi sistemine indirgemenin gerekli olduğunu savunuyor. Bence her yaklaşım uygundur ve bu sorun için her zaman teknolojik bir çözüm olacaktır. Sorun, yönetim organlarından, devletten yeterli ilgi ve uygulama için yeterli kaynak olup olmadığıdır. Şu anda, etnik azınlıkların kültürünü koruma ve geliştirme bütçesinin hala dağınık ve odaklanmamış olduğunu görüyorum. Önce hangi konuya öncelik vermemiz gerektiğini belirlememiz önemlidir," diye ekledi Dr. Phan Luong Hung.

Etnik azınlıkların yazılı eserlerini korumak ve tanıtmak, ne kadar küçük veya büyük olursa olsun tüm etnik grupların ortak "evde" eşit olduğunu gösteren bir davranış biçimidir. Ayrıca, etnik gruplar arasındaki bağı güçlendirmeye, kimlik değerlerini yeni çağda etnik kültürün gelişmesi için sürdürülebilir bir temel olarak pekiştirmeye de katkıda bulunur. Etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi acil bir ihtiyaçtır ve tüm toplumun iş birliğini gerektirir. Buna ek olarak, her bireyin kendi etnik dilini konuşarak ve yazarak kültürün güzelliğini koruyup yayarak birer elçi haline gelmesi için propaganda yapılması gereklidir.

VU QUYNH TRANG

Kaynak: https://nhandan.vn/cong-nghe-gop-phan-bao-ton-ngon-ngu-cac-dan-toc-thieu-so-post894902.html