Teknoloji, etnik azınlıkların dillerinin korunmasına katkıda bulunuyor

Günümüzde etnik azınlıkların yazı sistemlerinin dijitalleştirilmesinde teknolojinin kullanılması kaçınılmaz bir ihtiyaçtır, ancak bu çalışmanın hâlâ birçok eksikliği bulunmakta olup, kayıp riskini önlemek için uygun çözümler gerekmektedir.

Yok olma riski

Dilbilim Enstitüsü'nden Dr. Phan Luong Hung, Vietnam etnik topluluğunda kendi yazı sistemlerine sahip yaklaşık 33-34 etnik grup bulunduğunu, ancak her etnik grubun farklı özellikleri nedeniyle dili kullanma ihtiyacının da farklı olduğunu belirtti. Bazı etnik azınlık dillerinin, özellikle de nüfusu 1.000'den az olan Brau, Si La, Ro Mam, Pu Peo, O Du gibi etnik grupların dillerinin "unutulmakta" olduğu bir gerçektir.

Birçok etnik azınlık köyünde, turistler kendi dillerini konuşan insan sayısının azaldığını görebiliyor. Genel İstatistik Ofisi'nin 2019 yılında 53 etnik gruba ait sosyo -ekonomik bilgileri inceleyip topladığı sonuçlar, 18 yaşın altındaki etnik azınlıkların kendi dillerini konuşabilenlerinin oranının %58 olduğunu gösteriyor.

Özellikle, 15 yaş ve üzeri kişilerin yalnızca yaklaşık %16'sı kendi dilini okuyup yazabilmektedir. 2024 yılında 53 etnik azınlığın sosyoekonomik durumu hakkında araştırmalar ve bilgi toplama çalışmaları da yürütülmüştür. Sonuçlar henüz resmi olarak açıklanmamış olsa da, bazı dil uzmanları, kendi dilini okuyup yazabilen genç etnik azınlıkların oranının, kültürel entegrasyon faktörlerinin etkisi ve yerel yönetimlerin etnik azınlıkların dillerini korumak ve geliştirmek için henüz etkili temel çözümlere sahip olmaması nedeniyle daha da düşme riski altında olmasa bile, iyimser olmadığını belirtmişlerdir.

Nüfusu çok az olan etnik azınlıklar için, kullanım alanı dar olduğundan, dilin toplum kültürel yaşamındaki değerini artırmak zordur. Topraklar çoğunlukla yaylalarda yer aldığından, bu etnik grupların yazı sistemi ve kültürünün toplum üzerindeki yayılımı ve etkisi hâlâ sınırlıdır.

Bu durum aynı zamanda öğrenme, araştırma ve koruma önünde de büyük bir engel teşkil etmektedir. Bu durum, devlet yönetim kurumlarının tutarlı bir politikası olmadığı takdirde, özellikle bazı etnik azınlıkların yazıları olmak üzere dillerin kaybının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Eğitim , Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, dünya dillerinin yarısı nüfus, dil kültürü, sosyo-psikoloji, dil politikası ve dil politikasının uygulanması gibi nesnel ve öznel faktörlerin etkisiyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Yukarıdaki uyarı, Vietnam'daki gerçekliği dışlamamaktadır ve mevcut durumda, okullarda öğretimin güçlendirilmesi gibi çözümlerin yanı sıra, etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesinin bir an önce gerekli, hatta acil olduğu görülmektedir.

Dijitalleşmeye öncelik verilmeli.

Veri, günümüzün dijital yaşamında hayati bir öneme sahiptir. Bu, etnik azınlıkların yazı sistemlerinin korunması ve yaşatılması açısından daha da önemlidir. Nitekim Partimiz ve Devletimiz, etnik azınlıkların kültürünü korumak ve geliştirmek için birçok politika yayınlamıştır; bu politikalar arasında, ulusal birliği güçlendirmenin ve birleştirmenin bir yolu olarak etnik dillerin korunması da yer almaktadır.

Vietnam'daki etnik azınlıkların dillerini dijitalleştirme projesi, bu politikaları somutlaştırmak için Dilbilim Enstitüsü tarafından hayata geçirildi, ancak hâlâ birçok zorluk ve eksiklik mevcut. İlk olarak, etnik azınlıkların yazı sistemleri biçim olarak farklı. Bazı diller Sanskritçeden türetilmiş bir yazı biçimi kullanırken, bazıları Latin alfabesini, bazıları ise piktografik veya Khmer alfabesine benzer bir yazı biçimi kullanıyor.

Etnik azınlıkların yazılarındaki biçim çeşitliliği, dijitalleştirme sürecinde karakter yazı tiplerinin dönüştürülmesinde zorlu bir faktördür. Bazı etnik azınlık yazı tipleri Unicode karakter standartlarının düzenlemelerini ihlal ettiğinden, internette görüntülendiklerinde etnik azınlık karakterlerine değil, standart Unicode karakterlerine dönüştürülürler.

Teknoloji uzmanı Dr. Dang Minh Tuan'a göre, etnik azınlık dilleri için karakter tahsisi konusunda bir ana plana ihtiyaç var; bu plan, verilerin eş zamanlı, büyük ölçekli ve uygulanması daha kolay bir şekilde dijitalleştirilmesine yardımcı olacak.

Teknoloji çok önemli, ancak etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesinde temel unsur hâlâ insanlar, özellikle de uzmanların rolü. Şu anda etnik azınlık dillerini anlayan kişi sayısı çok az, teknolojiyi hem anlayan hem de bu konuda yetkin olan kişi sayısı ise daha da az. Bu arada, her bir dilin dijitalleştirilmesinin araştırmacıların araştırma ve anlayışına dayanması gerekiyor. Dilbilimciler, her etnik grubun alfabesinin oluşturulması ve mükemmelleştirilmesi sürecine katılmalı ve bu temelde teknoloji uzmanları karakterleri kodlayacaktır.

Dr. Phan Luong Hung şunları söyledi: "Son zamanlarda, etnik azınlık dillerinin öğretimi ve öğrenimi teşvik ediliyor ve bu aynı zamanda dijitalleştirme için değerli veri kaynakları elde etmenin de temelini oluşturuyor. Politbüro'nun atılımlar, bilim, teknoloji, inovasyon ve ulusal dijital dönüşüm alanındaki 57 sayılı Kararı, etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi de dahil olmak üzere kültürel yaşam üzerinde olumlu etkiler yaratıyor. Vietnam'daki etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi projesi, bazı zorluklarla karşılaşsa da, finans ve insan kaynaklarına uygun bir yatırım önceliği sağlanırsa, kısa sürede tamamlanabileceğini düşünüyorum.

"Şu anda yazı tipleri konusunda farklı görüşler var. Bazıları etnik azınlık dilleri için ortak bir karakter kümesi oluşturmanın gerekli olduğunu söylüyor, bazıları bölgesel dil sistemlerine göre bir karakter kümesi oluşturmanın gerekli olduğunu, bazıları ise her şeyi Unicode yazı tipi sistemine indirgemenin gerekli olduğunu söylüyor. Bence her yaklaşım uygundur ve bu sorun için her zaman teknolojik bir çözüm bulunacaktır. Sorun, yönetim kurumlarından, devletten ve bunu uygulamak için yeterli kaynaktan yeterli ilgi olup olmadığıdır. Şu anda, etnik azınlıkların kültürünü koruma ve geliştirme bütçesinin hâlâ dağınık ve odaklanmamış olduğunu görüyorum. Hangi konuya öncelik vereceğimizi belirlememiz önemli," diye ekledi Dr. Phan Luong Hung.

Etnik azınlıkların yazılarını korumak ve tanıtmak, ne kadar küçük veya büyük olursa olsun tüm etnik grupların ortak "yuva"da eşit olduğunu gösteren bir davranış biçimidir. Ayrıca, etnik gruplar arasındaki bağın güçlenmesine ve yeni dönemde etnik kültürün gelişimi için sürdürülebilir bir temel olarak kimlik değerlerinin pekiştirilmesine de katkıda bulunur. Etnik azınlık dillerinin dijitalleştirilmesi acil bir öneme sahiptir ve tüm toplumun iş birliğini gerektirir. Ayrıca, her bireyin kendi etnik dilini konuşarak ve yazarak kültürün güzelliğini koruyup yayarak bir elçi haline gelmesi için propagandayı teşvik etmek gerekir.

VU QUYNH TRANG

Kaynak: https://nhandan.vn/cong-nghe-gop-phan-bao-ton-ngon-ngu-cac-dan-toc-thieu-so-post894902.html