Ở một tỉnh miền núi như Lào Cai, có lẽ ít nơi nào có những lợi thế như xã Võ Lao, huyện Văn Bàn; đất đai rộng, giao thông huyết mạch thuận lợi, nguồn nước dồi dào, đồng bào Tày cần cù, chịu khó. Chẳng thế mà Võ Lao đã từng một thời là “vựa lúa, bồ thóc” của quê hương Lào Cai thời kháng chiến, hạt gạo Võ Lao đã từng góp công làm nên thắng lợi của cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, thống nhất đất nước.
“Lợi thế là vậy, nhưng để đồng bào có cuộc sống ngày càng tốt hơn, luôn là trăn trở của cấp ủy, chính quyền và đồng bào các dân tộc trong nhiều thế hệ qua”, nữ Chủ tịch xã Trần Anh Tân chia sẻ.
Theo đó, từ hướng đi đã mở ra, đó là Nghị quyết chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tích tụ ruộng đất, sản xuất hàng hóa của Đảng và chính sách hỗ trợ vốn, giống, kỹ thuật của Nhà nước, Nghị quyết 10 của tỉnh ủy Lào Cai về phát triển nông nghiệp hàng hóa…; Khi triển khai tỉnh Lào Cai còn có những qui định rõ ràng về hỗ trợ mô hình kinh tế trang trại, khuyến khích ứng dụng kỹ thuật cao vào đồng ruộng và chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản; trồng rừng; chế biến nông sản… được mức hỗ trợ bao nhiêu, thủ tục như thế nào v.v…
Tuy nhiên, làm thế nào để nghị quyết, chính sách đi vào thực tiễn đời sống, với mục tiêu là xóa nghèo, vươn lên làm giàu, giải pháp nằm ở lãnh đạo và từng người dân Võ Lao. Với Võ Lao hôm nay, nông nghiệp vẫn là “căn cốt” nhưng đã mang luồng sinh khí mới, với hướng sản xuất hàng hóa, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào đồng ruộng, chăn nuôi, trồng rừng… để bắt đất “đẻ” ra tiền, nâng cao mức sống của người dân.
“Chúng tôi qui hoạch và khuyến khích bà con canh tác theo cánh đồng một giống, áp dụng phương pháp canh tác lúa cải tiến SRI- đó là chìa khóa để nâng cao năng suất, chất lượng hạt gạo ở địa phương, nhà báo ạ”, Chủ tịch xã Trần Anh Tân chia sẻ.
Câu chuyện của Chủ tịch Tân về SRI không ngờ lại thú vị như vậy. Đây là phương pháp canh tác lúa được khai nguồn từ Madagascar, những năm 1980, sau đó được Giáo sư Norman Uphoff thuộc Trường đại học Cornell của Mỹ tuyên truyên để áp dụng và nhân rộng ra nhiều nước trên thế giới. SRI gói gọn trong 5 nguyên tắc, đó là: Cấy mạ non; cấy một dảnh vuông mắt và nông; rút nước cạn xen kẽ; làm cỏ sục bùn và bón phân theo nhu cầu của cây.
Canh tác lúa theo hệ thống thâm canh lúa cải tiến SRI có cái lợi là “bốn giảm”, đó là: Giảm 60-70% lượng giống, giảm 25-30% nước tưới, giảm phân bón và giảm thuốc bảo vệ thực vật, trong khi vẫn bảo đảm năng suất cao và chất lượng sản phẩm vượt trội. Ở một vài thửa ruộng cấy sớm, trong nắng xuân, những thân mạ cứng cáp vươn cao trên mặt nước, đón ánh sáng và khí trời Võ Lao, hứa hẹn một mùa vàng bội thu.
“Vậy thực tế ở cánh đồng hơn 540 ha, rộng nhất nhì tỉnh, đứng thứ năm ở vùng Tây Bắc này thì sao?- Tôi hỏi. Không đắn đo, Chủ tịch xã Trần Anh Tân có ngay câu trả lời: Chúng tôi tuyên truyền, vận động, hướng dẫn bà con thực hiện “cánh đồng một giống” và ứng dụng phương pháp canh tác tiên tiến nhất hiện nay SRI vào đồng ruộng; đến nay, đã có gần 300 ha đang thực hiện canh tác SRI toàn phần và bán phần. Năng suất lúa bình quân đạt 69,9 tạ/ha, tổng sản lượng đạt 7.527 tấn, đạt 108,9% kế hoạch và đạt 104% Nghị quyết HĐND. Với sản lượng lúa như vậy, không chỉ bảo đảm an ninh lương thực cho địa phương, mà còn là nguồn thu nhập ổn định cho bà con nông dân nơi đây.
Tôi nghe chuyện cây lúa ở Võ Lao mà mừng lắm, vì người Võ Lao cần cù, chịu khó đang từng bước đưa khoa học, kỹ thuật vào sản xuất để tạo hiệu quả kinh tế cao hơn từ chính đồng đất quê mình. Nhưng mừng hơn nữa là người Võ Lao đã biết làm vụ ba, biết “quay vòng” đất để tăng nguồn thu.
Trước kia, sau vụ gặt, bà con để hoang cho đất mọc cỏ dại, còn bây giờ, nông dân “đánh thức” đất bằng tăng thêm vụ đông, “dưỡng sức” đất bằng tưới nước, bón phân theo khuyến cáo của khuyến nông, để bắt đất quay vòng “đẻ” ra tiền, với sản phẩm rau sạch các loại mang thương hiệu Võ Lao đang dần chiếm lĩnh thị trường.
Theo con đường bê tông từ tỉnh lộ 151 chạy xuyên các thôn Chiềng, Én, Lủ chúng tôi đến khu qui hoạch thâm canh vụ đông của xã. Trải dài tít tắp, bạt ngàn là ngô nếp, khoai lang ruột vàng và đỗ cô-ve leo xanh ngăn ngắt trong tiết đông se lạnh.
“Vì sao lại chọn ba loại cây này để trồng vụ đông”, tôi hỏi nữ Chủ tịch xã Trần Anh Tân.
“Ngô nếp mang lên phố bán bắp luộc chín cho du khách thập phương, đỗ cô-ve bán cho bếp ăn công nhân khu công nghiệp Tằng Loỏng, còn khoai lang ruột vàng bán cho đơn vị xuất khẩu sang Nhật”- chị Tân lý giải.
Thì ra vậy, sản xuất nông nghiệp luôn phải gắn với đầu ra, có vậy mới hiệu quả kinh tế và bền vững. Ngay như cây ngô, Võ Lao không trồng giống ngô lai hạt đỏ để bán hạt khô như nhiều nơi khác mà trồng thuần ngô nếp, bẻ bắp mang lên phố đổ buôn ba nghìn một cái, tính ra cao gấp 3-4 lần bán ngô hạt khô.
Thấy rõ cái lợi, bà con nông dân các thôn Chiềng, Bất, Là, Én, Lủ nằm cạnh tỉnh lộ 151, tích cực làm vụ đông. Bây giờ, ngoài hai vụ lúa, người Võ Lao có thêm tiền từ cây vụ đông. Đó là một bước chuyển trong nhận thức và lề lối làm ăn của bà con các dân tộc nơi đây. “Nhờ làm vụ đông, nhiều hộ đã có thêm thu nhập hàng chục triệu đồng, góp phần đẩy nhanh xóa nghèo ở địa phương”, Chủ tịch Tân phấn khởi nói.
Lợi thế là vậy, nhưng từ thực tế cho thấy, ở Võ Lao vẫn còn hàng chục thôn vùng cao, vùng sâu, đất canh tác nông nghiệp rất ít, nguồn nước khó khăn thì làm gì để phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân?
Lời giải cho khó khăn này, là trồng rừng lấy gỗ và chăn nuôi. Ví như ở các thôn Ngầu 1, Ngầu 2, Bất 3, Vinh 2, Én 1… bà con đưa cây quế, mỡ, xoan, trẩu, bồ đề lên đồi cao tạo nguồn thu lâu dài. Chỉ tính riêng ba năm gần đây, Võ Lao đã có thêm hơn 200 ha rừng trồng, phủ xanh những quả đồi trọc, tôn thêm vẻ đẹp cảnh quan sinh thái của vùng quê đang đổi thay từng ngày.
Ngày đầu năm, đi giữa quê hương Võ Lao xanh mướt ruộng, vườn, rừng với hai dòng suối mát bao quanh cánh đồng Chiềng rộng lớn càng thêm yêu vùng đất trù phú và con người hồn hậu, nơi đây.
Nằm trên doi đất cao, cạnh con suối Nậm Mả, nổi bật là khu du lịch Lâm viên Thủy Hoa của anh Trần Văn Hải, đang khơi mở tiềm năng du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp ở vùng đất sơn thủy hữu tình, ẩn chứa bản sắc văn hóa dân tộc Tày đậm nét. Anh Hải hồ hởi nói về kiến trúc nhà sàn, vật dụng sinh hoạt và “khắp” Nôm của người Tày ở Võ Lao.
Anh kể, nhận thấy nét văn hóa đặc trưng và vẻ đẹp thiên nhiên ít có của đất và người Võ Lao, lại thuận tiện giao thông, ý tưởng bật ra là làm sao để lưu giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa, biến “di sản” thành tài sản, nghĩa là hút khách du lịch đến khám phá, trải nghiệm đời sống và thưởng thức văn hóa người Tày nơi đây, mở hướng phát triển du lịch nông nghiệp ở vùng quê này. Nghĩ là làm nên anh đã đầu tư, phát triển khu Lâm viên Thủy Hoa, rộng vài ha này.
“Chúng tôi chinh phục du khách bằng cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và bản sắc văn hóa của cha ông”, anh Hải cho biết.
Một vòng dạo quanh khu Lâm viên Thủy Hoa, chúng tôi đều có chung suy nghĩ rằng, đây sẽ là “hạt nhân” kích phát một hướng phát triển kinh tế rất tiềm năng và hiệu quả của Võ Lao, đó là du lịch nông nghiệp và sinh thái…
