Sông Mê Kông – một trong những con sông đa dạng sinh học nhất thế giới, chỉ sau Amazon và Congo – là nơi sinh sống của khoảng 1.148 loài cá được công nhận, với hàng triệu người sống dựa vào nguồn nước của nó để kiếm thu nhập. Nhưng theo các nhà môi trường, con sông này phải đối mặt với vô số mối đe dọa, bao gồm xây đập, khai thác cát, thủy sản được quản lý kém, mất môi trường sống và du nhập các loài ngoại lai.
Trong báo cáo “Những loài cá bị lãng quên của sông Mê Kông” được công bố ngày 4/3, các nhà bảo tồn cho biết khoảng 19% trong số 1.148 loài cá trở lên ở sông Mê Kông đang có nguy cơ tuyệt chủng. Họ cũng cho rằng tỉ lệ này có thể cao hơn vì đến nay vẫn có quá ít thông tin về 38% số loài để có thể đánh giá tình trạng của chúng, theo Reuters.
Trong số những loài đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, 18 loài được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) liệt vào danh sách “cực kỳ nguy cấp”, bao gồm 2 trong số những loài cá da trơn lớn nhất thế giới, loài cá chép lớn nhất thế giới và loài cá đuối nước ngọt khổng lồ.
“Một số loài cá lớn nhất và hiếm nhất trên trái đất đều xuất hiện ở sông Mê Kông”, Reuters dẫn lời nhà sinh vật học chuyên về cá Zeb Hogan, người đứng đầu tổ chức Wonders of the Mekong (Kỳ quan sông Mê Kông), một trong các nhóm tham gia biên soạn báo cáo.
Báo cáo cũng cho biết các loài cá biến mất có thể làm trầm trọng thêm nạn phá rừng trong khu vực khi hàng triệu người trước đây sống dựa vào dòng sông buộc phải làm ruộng. Bên cạnh đó, tình trạng suy giảm nguồn cá ở sông Mê Kông – khu vực vốn chiếm hơn 15% sản lượng đánh bắt nội địa của thế giới và tạo ra hơn 11 tỷ USD hàng năm – có thể gây tổn hại đến an ninh lương thực của ít nhất 40 triệu người ở khu vực hạ lưu sông Mê Kông.
Theo báo cáo được biên soạn bởi Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) cùng 25 nhóm bảo tồn toàn cầu, mối đe dọa đối với các loài cá ở sông Mê Kông bao gồm: tình trạng mất môi trường sống, hoạt động chuyển đổi đất ngập nước thành đất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản, nạn khai thác cát tràn lan, sự của du nhập các loài xâm lấn, tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, cũng như sự tồn tại của các đập thủy điện chia cắt dòng chính và các phụ lưu sông.
“Mối đe dọa lớn nhất hiện nay, cũng là mối đe dọa tiếp tục có xu hướng gia tăng, là việc phát triển thủy điện”, ông Hogan bình luận.
Nhà khoa học cho biết những con đập đã làm thay đổi dòng chảy của con sông có độ đa dạng sinh học lớn thứ ba trên thế giới, làm thay đổi chất lượng nước và ngăn chặn các loài cá di cư.
Lan Mercado, Giám đốc Khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên Thế giới (WWF) cho biết: “Sự suy giảm đáng báo động về quần thể cá ở sông Mê Kông là lời cảnh tỉnh khẩn cấp để hành động.
Chúng ta phải hành động ngay bây giờ để đảo ngược xu hướng tai hại này vì cộng đồng và các quốc gia sông Mê Kông không thể để mất chúng”.
“Rõ ràng là chúng ta đang mạo hiểm gây ra một cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học mới cho lưu vực sông Mê Kông. Nhưng vẫn chưa quá muộn” – Herman Wanningen – Giám đốc điều hành của Tổ chức Di cư Cá Thế giới, cho biết.
Trong các khuyến nghị của mình, báo cáo kêu gọi các quốc gia sông Mê Kông cam kết thực hiện Thử thách nước ngọt cũng như bảo vệ và khôi phục hệ sinh thái sông.
Tăng dòng chảy tự nhiên của sông, cải thiện chất lượng nước, bảo vệ môi trường sống và các loài quan trọng, đồng thời loại bỏ các rào cản sông lỗi thời là một trong 6 trụ cột được khuyến nghị để giúp khắc phục sông Mê Kông.
Minh Hoa (t/h theo Thanh Niên, Phụ nữ Tp.HCM)
