Gia Dinh Citadel ກ່ອນ​ທີ່​ຈະ​ເກີດ​ພະ​ຍຸ​ຮ້າຍ​ແຮງ​

​ເລື່ອງ​ການ​ລຸກ​ຮື້​ຂຶ້ນ ​ແລະ ການ​ກະບົດ​ຂອງ ​ເລ​ວັນ​ກອຍ ຢູ່ ຟານ​ອຽນ (ມັກ​ເອີ້ນ​ວ່າ ຟານ​ອານ) ຍາມ​ໃດ​ກໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ສົນ​ໃຈ​ຈາກ​ບັນດາ​ນັກ​ຄົ້ນ​ຄ້ວາ ​ແລະ ຄົນ​ລຸ້ນຫຼັງ. ​ແລະ ດ້ວຍ​ບັນດາ​ເອກະສານ​ສະບັບ​ຫຼ້າ​ສຸດ​ຈາກ​ບັນດາ​ເອກະສານ​ອັນ​ລ້ຳ​ຄ່າ​ຂອງ​ນັກ​ຄົ້ນ​ຄ້ວາ ​ເຈີ່ນ​ຮ່ວາງ​ວູ, ​ແມ່ນ​ສາມາດ​ສ້າງ “ພາ​ໂນຣາມາ” ​ແຫ່ງ​ການ​ລຸກ​ຮື້​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເລ​ວານ​ກອຍ​ຢ່າງ​ລະອຽດ. ຈາກບ່ອນນັ້ນ, "ຄວາມລຶກລັບ" ປະຫວັດສາດຈໍານວນຫຼາຍຂອງໄລຍະເວລານີ້ຍັງຖືກ "ຖອດລະຫັດ" ໃນທາງທີ່ຫນ້າປະຫລາດໃຈ ...

ເມືອງ​ຢາ​ດິງ ​ແລະ ​ເມືອງ​ຟານ​ອຽນ ​ໃນ ​ແຜນ​ທີ່​ຕາ​ແບດ​ຂອງ​ອານ​ນາມ ​ໃນ​ປີ 1838.

ປີ 1802, ກະສັດ ຫງວຽນ​ແອງ ໄດ້​ນຳພາ​ກອງ​ທັບ​ໃຫຍ່​ຂ້າມ​ແມ່​ນ້ຳ Ginh ໄປ​ທາງ​ທິດ​ເໜືອ. ລາຊະວົງ ໄຕເຊີນ ໄດ້ພັງທະລາຍລົງ ເໝືອນດັ່ງດິນເຈື່ອນ. ປະຈຸ​ບັນ, ກະສັດ ຫງວຽນ​ແອງ​ຮ່ວາ (​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ຈ່າງ​ລອງ) ​ໄດ້​ປະ​ເຊີນ​ໜ້າ​ກັບ​ວຽກ​ງານ​ກໍ່ສ້າງ​ລະບອບ​ການ​ປົກຄອງ​ໃໝ່​ໃຫ້​ແກ່​ເຂດ​ດິນ​ແດນ​ທີ່​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ກັນ​ໃໝ່​ພາຍຫຼັງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ເປັນ​ເວລາ​ກວ່າ 2 ສະຕະວັດ.

​ໃນ​ຊຸມ​ມື້​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ເຂົ້າ​ເມືອງ​ແທງ​ລອງ, ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ຈ່າງ​ລອງ ຕ້ອງ​ອີງ​ໃສ່​ຄວາມ​ຮູ້​ຂອງ​ອະດີດ​ຜູ້​ມີ​ຊື່​ຕົງ​ໄຕ​ເຊີນ - ຫງວຽນ​ວັນ​ຢຸງ. ຜ່ານ​ທາງ​ລາວ, ກະສັດ​ເຈືອງ​ລອງ ​ໄດ້​ປຶກສາ​ຫາລື​ກ່ຽວ​ກັບ​ລະບົບ​ພາສີ​ທີ່​ລາຊະວົງ ​ໄຕ​ເຊີນ ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ. ກະສັດ​ຍັງ​ໄດ້​ຮັບຮອງ​ເອົາ​ອົງການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໄຕ​ເຊີນ, ​ແມ່ນ​ລະບອບ​ບັກ​ແທງ.

ຜູ້ສືບທອດຂອງລະບົບບັກແທ່ງແມ່ນກຸ່ມຊາວໝຸ່ມທີ່ປະໄວ້ໂດຍ ຫງວຽນເຫ້ວ ຢູ່ ແທງລອງ ໃນປີ 1788, ພາຍຫຼັງທຳລາຍ ຫວູວັນນາມ. ໃນ​ຕົ້ນ​ປີ 1789, ຫຼັງ​ຈາກ​ສະ​ຖຽນ​ລະ​ພາບ​ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ເປັນ​ການ​ຊົ່ວ​ຄາວ, ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ກວາງ​ຈູງ​ໄດ້​ກັບ​ຄືນ​ເມືອ ຝູ​ຊວນ. ຊື່ ບັກແທ່ງ ແມ່ນລາຊະວົງ ໄຕເຊີນ. ​ເມື່ອ​ກະກຽມ​ກັບ​ຄືນ​ສູ່​ພູ​ຊວານ​ໃນ​ເດືອນ​ກັນຍາ​ປີ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ລາຊະ​ອານາຈັກ​ຈີ່​ລອງ (1802), ກະສັດ​ຈີ່​ລອງ​ໄດ້​ນຳ​ໃຊ້​ລະບົບ​ການ​ປົກຄອງ​ໄຕ​ເຊີນ​ຄືນ​ໃໝ່. ທ່ານ​ເວົ້າວ່າ: “ພຽງ​ແຕ່​ດິນ​ແດນ​ບັກ​ຮ່າ​ຫາ​ກໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ສະຫງົບ, ປະ​ຊາ​ຊົນ​ລ້ວນ​ແຕ່​ເປັນ​ເມືອງ​ໃໝ່, ​ເມືອງ​ແທງ​ລອງ ​ແມ່ນ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຂອງ​ແຂວງ ບັກ​ຮ່າ, ຕ້ອງ​ມີ​ໃບ​ລານ​ສຳຄັນ​ເພື່ອ​ປົກ​ປັກ​ຮັກສາ” (ສະ​ຖາ​ບັນ​ປະຫວັດສາດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ດ່າ​ນ້ຳ​ທັກ , ​ເຫຼັ້ມ 1).

ຈາກ​ນັ້ນ​ທ່ານ Gia Long ກໍ່​ຕັ້ງ​ຕຳ​ແໜ່ງ​ເຈົ້າ​ຄອງ​ກຳ​ແພງ​ເມືອງ​ພາກ​ເໜືອ​ເພື່ອ​ຄຸ້ມ​ຄອງ. ​ແຕ່​ກະສັດ​ບໍ່​ໄດ້​ພິຈາລະນາ​ເມືອງ​ເໜືອ​ເປັນ​ໂຄງ​ປະກອບ​ການ​ປົກຄອງ​ຊົ່ວຄາວ. ໃນທາງກົງກັນຂ້າມ, ລາວໄດ້ຂະຫຍາຍໄປພາກໃຕ້.

ການເກີດຂອງ GIA DINH ThanH

ປີ​ທີ 7 ຂອງ​ປີ 1808, ເພິ່ນ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ເມືອງ Gia Dinh. ທ່ານ Trinh Hoai Duc ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: “Gia Dinh ຮັບຜິດຊອບວຽກງານທະຫານ, ພົນລະເຮືອນ, ການເງິນ, ການບໍລິການຂອງ 5 ເມືອງ Phan Yen, Bien Hoa, Vinh Thanh, Dinh Tuong, Ha Tien, ຮັບຜິດຊອບທົ່ວເມືອງ Binh Thuan , ວຽກງານການທະຫານທັງໝົດ [ຂອງ Binh Thuan] ຕ້ອງຄວບຄຸມ; ບໍລິຫານ, ການເງິນ, ພົນລະເຮືອນ;

ປະທັບຕາ ເຈົ້າຄອງນະຄອນ Gia Dinh

ຢູ່​ທີ່​ຫົວ​ເມືອງ Gia Dinh Citadel ​ແມ່ນ​ເຈົ້າ​ແຂວງ (ພະນັກງານ​ການ​ທະຫານ) ​ແລະ ຮອງ​ເຈົ້າ​ແຂວງ (ພະນັກງານ​ພົນລະ​ເຮືອນ), ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຮັບ​ຕຳ​ແໜ່​ງຮອງ​ເຈົ້າ​ແຂວງ. ຂ້າງລຸ່ມນີ້ແມ່ນລະບົບການສະຫນັບສະຫນູນເຈົ້າຫນ້າທີ່. ​ເຖິງ​ວ່າ​ຂະ​ໜາດ​ນ້ອຍ​ກວ່າ​ແຂວງ​ບັກ​ແທ່ງ​ຫຼາຍ​ກໍ່ຕາມ, ​ແຕ່​ຂໍ້​ກຳນົດ​ປີ 1808 ​ແມ່ນ​ການ​ຂະຫຍາຍ​ຕົວ​ເມື່ອ​ທຽບ​ໃສ່​ກັບ​ກົນ​ໄກ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ແຂວງ Gia Dinh ​ເມື່ອ 4 ປີ​ກ່ອນ. ​ໃນ​ເວລາ​ນັ້ນ, ຢູ່​ແຂວງ ກຽນ​ດິ່ງ, ​ແຕ່​ລະ​ສຳນັກງານ​ມີ​ພຽງ 100 ຄົນ, ​ແຕ່​ມີ 4 ກົມ​ຄື: ​ໂຮ່, ບິ່ງ, ຮິງ, ກົງ. ​ໃນ​ທ້າຍ​ປີ 12/1813, ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ ຈີ່​ລອງ ​ໄດ້​ເລີ່​ມສ້າງຕັ້ງ 4 ກົມ​ກອງ​ຄື: ​ໂຮ່, ບິ່ງ, ຮິງ, ​ແລະ ກົງ​ຢູ່​ນະຄອນ ຈີ່​ດິ່ງ. ນາຍ​ພົນ Gia Dinh ຕ້ອງ​ສົ່ງ​ຄົນ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ນະ​ຄອນຫຼວງ​ສອງ​ເທື່ອ​ຕໍ່​ເດືອນ​ເພື່ອ​ລາຍ​ງານ​ກ່ຽວ​ກັບ​ບັນ​ຫາ.

ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢາ​ລອງ, ພາ​ລະ​ບົດ​ບາດ​ປົກ​ຄອງ​ໄດ້​ແບ່ງ​ອອກ​ຢ່າງ​ສະ​ເໝີ​ພາບ​ລະ​ຫວ່າງ​ຕຳ​ແໜ່ງ​ທະ​ຫານ (Tong Tran) ແລະ ພົນ​ລະ​ເຮືອນ (Hiep Tong Tran) ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ແມ່ນ​ຮອງ​ຮອງ​ທ່ານ Tong Tran. ຕໍາ​ແຫນ່ງ​ສູງ​ສຸດ​ຂອງ Gia Dinh Citadel ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຫມູນ​ວຽນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ໄລ​ຍະ​ເວ​ລາ​ສະ​ເພາະ​ໃດ​ຫນຶ່ງ. ນີ້​ແມ່ນ​ອາດ​ຈະ​ເປັນ​ການ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ສາຍ​ພົວພັນ​ທີ່​ໃກ້​ຊິດ​ເກີນ​ໄປ​ລະຫວ່າງ​ຫົວ​ເມືອງ Gia Dinh ​ແລະ ບັນດາ​ກຸ່ມ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍ​ດທ້ອງ​ຖິ່ນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ກະສັດ​ຢາ​ລອງ​ໄດ້​ສິ້ນ​ຊີວິດ​ໄປ, ການ​ກະທຳ​ນີ້​ຖືກ​ທຳລາຍ​ໂດຍ​ຜູ້​ສືບ​ທອດ​ຂອງ​ເພິ່ນ. ກະສັດ Minh Mang ໄດ້ມອບອຳນາດການປົກຄອງໃຫ້ເຈົ້າເມືອງ Le Van Duyet ຢ່າງສິ້ນເຊີງ, ຄ່ອຍໆຍົກເລີກຕຳແໜ່ງຂອງທ່ານ Hiep Tong Tran ແລະ ຮອງ Tong Tran. ນີ້​ແມ່ນ​ແກ່ນ​ສານ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ກັນ​ລະ​ຫວ່າງ​ລັດ​ຖະ​ບານ Gia Dinh Citadel ແລະ​ສານ Hue . (ຈະ​ສືບ​ຕໍ່​)

(ຄັດ​ເອົາ​ຈາກ​ປຶ້ມ Phan Yen Thanh Binh Muoi Ky - Panorama ຂອງ​ການ​ລຸກ​ຮື້​ຂຶ້ນ​ໂດຍ Le Van Khoi , ພິມ​ຈຳໜ່າຍ​ໂດຍ​ສຳນັກ​ພິມ​ຈຳໜ່າຍ​ນະຄອນ​ໂຮ່ຈິ​ມິນ).

ວິຫານ ຟານອຽນ ຫຼື ຟານອານ?

ແຂວງ 藩安 ມັກແປວ່າ ຟານອານ ໃນທຸກມື້ນີ້. ​ແຕ່​ໃນ​ວາລະສານ​ຂອງ​ສະມາຄົມ​ອາຊີ​ອາຄະ​ເນ​ໃນ​ປີ 1837 ​ໄດ້​ຂຽນ​ວ່າ: “ເມືອງ​ທີ​ສອງ, ຟານ​ອຽນ ຫຼື ​ເມືອງ​ໄຊ​ກອນ, ​ແມ່ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ປ້ອມ​ປ້ອງ​ກັນ​ຄວາມ​ສະຫງົບ​ຊື່​ງດຽວ​ກັນ”. ວັດຈະນານຸກົມທີ່ພິມເຜີຍແຜ່ໂດຍ Bishop Taberd (ໃນປີ 1838) ຍັງມີ "tran", ບັນຊີລາຍຊື່ຂອງຕົວເມືອງໃນທົ່ວປະເທດ, ມີຕົວອັກສອນຈີນແລະພາສາຫວຽດນາມ. ຢູ່​ທີ່​ນັ້ນ, 藩安​ຍັງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຖອດ​ສຽງ​ເປັນ Phan Yen.

​ໃນ​ເອກະສານ​ພິມ​ຈຳ​ໜ່າຍ ດ່າ​ນາມ​ກວກ​ອຳ​ຕູ​ວີ ​ເມື່ອ​ປີ 1895, ​ໃນ​ລາຍການ “ອຽນ”, ຮ່ວາງ​ຕິງ​ແອ໋ ​ໄດ້​ຂຽນ​ວ່າ: “ຟານ (ອຽນ) ຊື່​ງ​ແມ່ນ​ຊື່​ເກົ່າ​ຂອງ​ແຂວງ ຈີ່​ດິ່ງ”. ຊື່ ຟານອຽນ ຍັງຖືກໃຊ້ໃນສື່ສິ່ງພິມຈົນເຖິງຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20. ປີ 1910, ດິວ​ວັນ​ເກື່ອງ​ໄດ້​ຕີ​ພິມ​ນະ​ວະ​ນິ​ຍາຍ Phan Yen Ngoai Su. ການ​ໂຮມ​ກັນ​ນີ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ພວກ​ເຮົາ​ສາມາດ​ກຳນົດ​ໄດ້​ວ່າ​ຊື່​ໃນ​ເວລາ​ນັ້ນ​ແມ່ນ Phan Yen, ບໍ່​ແມ່ນ Phien An ດັ່ງ​ທີ່​ຖືກ​ນຳ​ໃຊ້​ທົ່ວ​ໄປ​ໃນ​ການ​ແປ​ປະຫວັດສາດ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ.

ຍ້ອນ​ວ່າ​ມັນ​ບໍ່​ໄດ້​ນຳ​ໃຊ້​ໃນ​ເອກະສານ​ທາງ​ກົດໝາຍ​ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັບ​ຊີວິດ​ປະຈຳ​ວັນ, ຊື່​ຟານ​ອຽນ​ຈຶ່ງ​ຄ່ອຍໆ​ຈາງ​ຫາຍໄປ. ໃນ​ທ້າຍ​ຊຸມ​ປີ 1920, ການ​ແປ​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ອື່ນໆ​ໄດ້​ປາ​ກົດ​ຂຶ້ນ. ປີ 1926, ​ໃນ​ປຶ້ມ​ຊີວະ​ປະຫວັດ​ສາດ ​ແລະ ສາລະ​ພາບ​ທາງ​ວິນ​ຍານ​ຂອງ ​ເລ​ຕາ​ກວານ ​ໄດ້​ພິມ​ຈຳໜ່າຍ​ຢູ່ ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ , ຜູ້​ຂຽນ​ໄດ້​ນຳ​ໃຊ້​ບົດ​ອ່ານ ຟານ​ອານ, ​ແຂວງ ຟານ​ອານ. ​ໃນ​ການ​ແປ​ພາສາ​ປະຈຳ​ຊາດ​ຂອງ ດ່າ​ນັ້ງ ​ເລືອ​ງຕ໋ຽນ​ບຽນ ​ໂດຍ​ສານ​ເຫ້ວ ​ເພື່ອ​ແຈກ​ຢາຍ​ໃຫ້​ບັນດາ​ໂຮງຮຽນ (​ໃນ​ປີ 1929), ​ເລື່ອງ​ອ່ານ​ຟຽນ​ອານ ປະກົດ​ຕົວ. ແປວ່າ ຟານອຽນ, ຟານອານ ແລະ ຟານອານ ຍັງຖືກໃຊ້ໂດຍນັກແປ ແລະນັກຂຽນອື່ນໆ. ​ເປັນ​ທີ່​ໜ້າ​ສັງ​ເກດ, ການ​ແປ​ພາສາ​ຈີ່​ດິງ​ເປັນ​ທອງ​ຈີ​ໃນ​ປີ 1972 ​ແລະ 1998 ທັງ​ສອງ​ໄດ້​ໃຊ້​ພາສາ​ຟີ​ອານ. ເນື່ອງ​ຈາກ​ວ່າ​ນີ້​ແມ່ນ​ເອ​ກະ​ສານ​ນໍາ​ພາ​ສໍາ​ລັບ​ການ​ຄົ້ນ​ຄວ້າ​ກ່ຽວ​ກັບ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​, ພູມ​ສາດ​ແລະ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ Cochinchina​, ການ​ອ່ານ​ Phien An ຄ່ອຍໆ​ກາຍ​ເປັນ​ທີ່​ເດັ່ນ​.

ທີ່ມາ: https://thanhnien.vn/gia-dinh-thanh-truoc-con-bao-du-185241227233449365.htm