ຄຳຫຍາບຄາຍ: ຜົມ ແລະ ໄໝ

“ເກຕໂຕອີຊີໄປ” ແມ່ນສຳນວນທີ່ນິຍົມໃນພາສາຫວຽດນາມ, ປະກົດຕົວສອງເທື່ອໃນນິທານກຽນຄື: “ເວົ້າຈີ້ເຄ້ຕໂຕເຊຫາ” (ຄ.ສ.3111) ແລະ “ກຸ້ງໄຕງວຽນ” (ຄ.ສ.1532).

Báo Thanh niên•04/10/2025

ອີງຕາມ ວັດຈະນານຸກົມພາສາຫວຽດນາມ (1988) ຕາມທ່ານ ຮ່ວາງເຟື້ອງ, ບັນນາທິການແລ້ວ, “ກະຕືລືກ xe tơ” ມີຄວາມໝາຍວ່າ “ສ້າງພັນທະມິດ” (ໜ້າ 511). ປະໂຫຍກນີ້ປະກອບດ້ວຍສອງສ່ວນ: "kết tóc" ແລະ "xe tơ".

"ມັດຜົມຮ່ວມກັນ" ມີຕົ້ນກໍາເນີດມາຈາກສໍານວນຂອງຈີນ "Ket phat phu" (结发夫妻).

"ເກັດພັດ" ໝາຍຄວາມວ່າ "ມັດຜົມ." ໃນເບື້ອງຕົ້ນ, ຄຳສັບນີ້ໝາຍເຖິງພິທີຢັ້ງຢືນການເປັນຜູ້ໃຫຍ່ຂອງຜູ້ຊາຍແລະຜູ້ຍິງ. ອີງຕາມ ປຶ້ມພິທີກຳ, ເມື່ອອາຍຸ 20 ປີ, ຜູ້ຊາຍຈະເຮັດພິທີ "ຜູກຜົມ", ແລ້ວໃສ່ໝວກ. ສຳລັບຜູ້ຍິງ, ເມື່ອອາຍຸ 15 ປີ, ເຂົາເຈົ້າຈະເຮັດພິທີ "ຜູກຜົມ" ໂດຍການໃສ່ໝຸດ.

"ມັດຜົມເພື່ອກາຍເປັນຜົວເມຍ" ເປັນສຳນວນທີ່ໝາຍເຖິງຄູ່ຮັກທີ່ແຕ່ງງານກັນເປັນຄັ້ງທຳອິດ, ເຊິ່ງມີຕົ້ນກຳເນີດມາຈາກບົດກະວີ " ສີ່ບົດກະວີ " ຂອງ Su Wu ໃນລາຊະວົງຮັນ, ເຊິ່ງປະກອບມີປະໂຫຍກທີ່ວ່າ: " ມັດຜົມ ເພື່ອກາຍເປັນຜົວເມຍ, ຄວາມຮັກຂອງເຂົາເຈົ້າແມ່ນບໍ່ມີໃຜສົງໄສ."

ໃນສະໄໝກ່ອນ, ຄູ່ຮັກທີ່ແຕ່ງງານໃໝ່ມັກຈະຕັດຜົມເປັນປົມຮູບຫົວໃຈ, ເຊິ່ງເປັນສັນຍະລັກຂອງຄວາມຮັກນິລັນດອນ. ນີ້ແມ່ນຮີດຄອງປະເພນີແຕ່ງງານ "ເຫີເຈ່ຍ" (合髻) ໃນສະໄໝລາຊະວົງຖັງ ແລະ ລາຊະວົງຊົ້ງ.

ອີງຕາມພຣະຄຳພີ ພິທີກຳ , ໃນເວລາແຕ່ງງານ ເຈົ້າບ່າວຕ້ອງແກ້ຜົມຂອງພັນລະຍາ, ໂດຍປະກາດຢ່າງເປັນທາງການວ່າເປັນຜົວຂອງນາງ. ຕໍ່ມາ, ສິ່ງນີ້ໄດ້ກາຍເປັນພິທີກຳຕັດ ແລະ ມັດຜົມ, ເຊິ່ງເປັນສັນຍາລັກຂອງຄວາມສາມັກຄີທາງຮ່າງກາຍ ແລະ ຄວາມຄາດຫວັງຂອງຄວາມສັດຊື່.

ກ່ຽວກັບ "ລົດເຂັນຜ້າໄໝ", ມີສອງທິດສະດີກ່ຽວກັບຕົ້ນກຳເນີດຂອງປະໂຫຍກນີ້.

ກ. ອີງຕາມ ວັດຈະນານຸກົມນິຍາຍວິທະຍາ (1942) ໂດຍ Le Van Hoe, "ເສັ້ນດ້າຍໄໝ" ມີຕົ້ນກຳເນີດມາຈາກເລື່ອງເລົ່າທີ່ວ່າ: "ໃນລາຊະວົງຖັງ, Guo Yuanzhen ເປັນເຈົ້າແຂວງ Jingzhou, ເປັນຜູ້ຊາຍທີ່ຫຼໍ່ແລະມີພອນສະຫວັນ. ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Zhang Jiazhen ຕ້ອງການແຕ່ງງານໃຫ້ລູກສາວຂອງລາວ, ໂດຍກ່າວວ່າ: 'ຂ້ອຍມີລູກສາວຫ້າຄົນ, ແຕ່ລະຄົນຖືເສັ້ນດ້າຍໄໝ, ຢືນຢູ່ຫລັງຜ້າມ່ານແລະຖືເສັ້ນດ້າຍອອກ. ບໍ່ວ່າເຈົ້າແຂວງຈະຖືເສັ້ນດ້າຍຂອງລູກສາວໄດ້ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ຂ້ອຍຈະແຕ່ງງານໃຫ້ລາວ.' Yuanzhen ເຊື່ອຟັງ, ດຶງເສັ້ນດ້າຍສີແດງອອກ, ແລະແຕ່ງງານກັບລູກສາວຄົນທີສາມ, ເຊິ່ງສວຍງາມຫຼາຍ" (ໜ້າ 131).

ຂ. "ການຜູກດ້າຍສີແດງ" ມີຕົ້ນກຳເນີດມາຈາກສຳນວນ "xích thằng hệ túc" (赤绳系足: ຜູກດ້າຍສີແດງຕີນ). "Xích thằng " ເປັນດ້າຍສີແດງ, ເປັນສັນຍາລັກຂອງການແຕ່ງງານໃນສະໄໝບູຮານ, ໄດ້ຖືກກ່າວເຖິງເປັນຄັ້ງທຳອິດໃນ *Tục huyền quái lục* ຂອງ Li Fuyan (ຕັດຕອນມາຈາກ *Huyền Quái Lục* - *ເຄື່ອງໝາຍແຫ່ງການແຕ່ງງານ* ). ອີງຕາມນິທານ, Wei Gu ຂອງລາຊະວົງຖັງໄດ້ພົບກັບຜູ້ເຖົ້າຄົນໜຶ່ງຢູ່ໃຕ້ດວງຈັນ ( *Nguyệt Hạ Lão Nhân* ) ແລະຖາມວ່າດ້າຍສີແດງຂອງລາວມີໄວ້ເພື່ອຫຍັງ. ຜູ້ເຖົ້າກ່າວວ່າພວກມັນຖືກໃຊ້ເພື່ອຜູກຕີນຂອງຜູ້ຊາຍແລະຜູ້ຍິງ, ຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຂົາກາຍເປັນຜົວເມຍກັນ. ນິທານນີ້ໄດ້ຖືກລວມເຂົ້າໃນ *Thái Bình Quảng Ký* (*Taiping Guangji*) ຕໍ່ມາ ແລະຄ່ອຍໆແຜ່ຂະຫຍາຍອອກໄປເລື້ອຍໆ. ສະນັ້ນ, ຄົນລຸ້ນຫຼັງຈຶ່ງເອີ້ນການແຕ່ງງານຕາມກຳນົດໄວ້ລ່ວງໜ້າວ່າ, “ xích thằng hệ túc , ” “hồng thằng hệ túc,” ຫຼື “ xích thằng oản túc” ( *hồng thằng* ) ເປັນຄຳປະສົມທີ່ປະກົດຕົວໃນບັນທຶກ ຂອງຟີຮ່ຽນ. ລາ ຊະວົງ, ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າເສັ້ນໄຫມສີແດງ, ຍັງແປວ່າ "ຜ້າໄຫມສີແດງ";

ໂດຍທົ່ວໄປ, ເສັ້ນດ້າຍສີແດງ (ຫຼື ເຊືອກ ສີແດງ ) ເປັນສັນຍາລັກຂອງຄວາມຮັກແລະການແຕ່ງງານ. ໃນອະດີດ, ຜູ້ຍິງທີ່ມີອາຍຸທີ່ເໝາະສົມກັບການແຕ່ງງານມັກຈະໃສ່ເສັ້ນດ້າຍສີແດງຢູ່ຂໍ້ມືຂວາ ຫຼື ຂໍ້ຕີນ, ເຊິ່ງເປັນສັນຍານວ່າ "ຂ້ອຍຍັງບໍ່ທັນໄດ້ແຕ່ງງານ ແລະ ກຳລັງຊອກຫາຄູ່ຊີວິດ."

ໃນສັ້ນ, "kết tóc xe tơ" ແມ່ນປະໂຫຍກທີ່ປະກົດຂຶ້ນຢ່າງຫນ້ອຍໃນສະຕະວັດທີ 19, ຂຽນໃນ Nôm script ໃນ Truyện Kiều ເປັນ 結𩯀車絲, ກົງກັບ idioms ຈີນ "kết phát phu thê" ຫຼື " pêthuên," ມັກໃຊ້ກັບ phu thên. ໃນຂະນະທີ່ "tái hôn phu thê" ແມ່ນຄໍາສັບທີ່ກົງກັນຂ້າມ, ໃຊ້ເພື່ອຫມາຍເຖິງການແຕ່ງງານໃຫມ່.

ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: https://thanhnien.vn/lat-leo-chu-nghia-ket-toc-xe-to-185251003191704087.htm