ประตูหมู่บ้านวัยเด็ก - สถานที่ย้อนรำลึกความทรงจำ

ในความคิดของชาวเวียดนาม ประตูหมู่บ้านเปรียบเสมือนเส้นแบ่งระหว่างพื้นที่อันคุ้นเคยและไร้ขอบเขตของชีวิตมนุษย์แต่ละคน การผ่านประตูหมู่บ้านหมายถึงการละทิ้งอ้อมกอดอันอบอุ่นของครอบครัว ก้าวเข้าสู่ชีวิตที่ต้องดิ้นรนเอาชีวิตรอด แต่ในขณะเดียวกัน เมื่อผมหงอก ผู้คนก็กลับมาเพื่อได้ยินเสียงไก่ขันยามเที่ยงวัน กลิ่นฟางเก่า ลมหายใจอันบริสุทธิ์ของผืนดิน สายฝนและแสงแดด

ประตูหมู่บ้านได้กลายมาเป็นสัญลักษณ์ที่เรียบง่ายแต่ลึกซึ้งซึ่งประทับอยู่ในวรรณกรรมเวียดนามมายาวนานในฐานะภาพแห่งความทรงจำ ที่มา และความคงอยู่ท่ามกลางชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป

ท่ามกลางกระแสอารมณ์ที่หลั่งไหลนั้น บทกวี “ประตูหมู่บ้านวัยเด็ก” ของกวีเหงียน ดัง โด ปรากฏกายขึ้นในความงดงามแบบชนบทแต่แฝงไว้ด้วยความเคลิบเคลิ้ม ณ ที่นั้น ผู้เขียนได้หวนคืนสู่ “ธรณีประตู” แห่งความทรงจำของตนเองอย่างอ่อนโยน ในทุกย่างก้าว ทุกสายลม และกลิ่นหอมที่ยังคงอบอวลของกาลเวลาที่ล่วงลับไปนาน ด้วยจังหวะอันสงบและชัดเจนของบทกวี กวีเหงียน ดัง โด ได้ปลุกเร้าความรู้สึก “ย้อนอดีต” แบบเวียดนามแท้ๆ ที่แสดงออกผ่านความคิดถึงรากเหง้าของตนเอง นั่นคือทั้งความรักที่มีต่อบ้านเกิดเมืองนอน และวิธีที่ผู้คนได้พูดคุยกับตัวเองหลังจากพเนจรมาหลายปี

กวีเหงียน ดัง โด๋

สี่บทแรกของบทกวีเปิดพื้นที่แห่งความทรงจำอันลึกซึ้งและเงียบสงบ ราวกับเวลาหยุดนิ่งในขณะที่เด็กน้อยจากแดนไกลกลับมาเผชิญหน้ากับบ้านเกิด บทแรกเรียบง่ายราวกับเรื่องเล่า แต่แท้จริงแล้วมันคือสภาวะจิตใจอันศักดิ์สิทธิ์ ยืนอยู่หน้าประตูหมู่บ้าน ผู้ที่กลับมาดูเหมือนยืนอยู่บนเส้นแบ่งระหว่างสอง โลก ด้านนี้คือปัจจุบันที่เต็มไปด้วยความขึ้นๆ ลงๆ อีกด้านหนึ่งคือความทรงจำอันแจ่มชัดของอดีตอันไกลโพ้น

กวีเหงียน ดัง โด๋ ไม่ได้บรรยายถึงบ้านเกิดเมืองนอนของตนด้วยลีลาอันเฉียบคม แต่เลือกที่จะปล่อยให้อารมณ์ซึมซาบผ่านภาพเล็กๆ แต่ละภาพ ตั้งแต่ประตูหมู่บ้าน วัยเด็ก ไปจนถึงสายหมอก มันคือภาษาแห่งความทรงจำ ไม่ใช่โดยตรง แต่ค่อยๆ ซึมซาบเข้าสู่ผู้อ่าน เฉกเช่นเสียงลมชนบทที่พัดผ่านดงไผ่อย่างแผ่วเบา เมื่ออ่านอย่างพินิจพิเคราะห์ เราจะสัมผัสได้ถึงความเคลื่อนไหวอันละเอียดอ่อนของอารมณ์ จากปัจจุบันแห่งการกระทำ สู่ห้วงความคิดอันลึกซึ้ง จากนั้นสู่ห้วงแห่งความปรารถนา และสุดท้ายสู่ความเงียบงันแห่งความทรงจำ มันคือวัฏจักรแห่งอารมณ์ที่สมบูรณ์ ค่อยๆ เปิดออก สงบลง และก้องกังวาน

หากสี่บรรทัดแรกคือก้าวย่างสู่ห้วงแห่งความทรงจำ บทต่อไปคือการเดินทางลึกเข้าไปในดินแดนแห่งความทรงจำ กวีสนทนากับบ้านเกิดและกับตนเอง “บ้านเกิดที่น่าสงสารเก็บถ้อยคำแห่งความรัก/วัยเด็กอันเงียบสงบท่ามกลางสีสัน กลิ่นหอม และความรัก” สองบรรทัดสั้นๆ แต่กลับเปิดมุมมองปรัชญาชีวิตอันกว้างใหญ่ให้กับชาวเวียดนาม “บ้านเกิดที่น่าสงสาร” แต่ไม่ได้ยากจนในความรัก ตรงกันข้าม มันคือแหล่งกำเนิดแห่งความรัก ที่ซึ่งสายลมและเม็ดทรายทุกเม็ดรู้วิธีรักษาสิ่งที่ผู้คนทิ้งไว้เบื้องหลัง วลี “เก็บถ้อยคำแห่งความรัก” เปรียบเสมือนแม่ผู้เก็บความทรงจำมากมายไว้ในใจอย่างเงียบงัน ถ้อยคำแห่งความรักมากมายที่ผู้จากไปลืมเอ่ย ในที่นี้ เหงียน ดัง โด รวบรวม “หัวใจของแผ่นดิน” ไว้อย่างเงียบงัน แต่โอบกอดความกตัญญูของชีวิต บรรทัดถัดไปคือความงดงามแห่งความบริสุทธิ์ วัยเด็กที่ “เงียบสงบ” หมายความว่ามันกลายเป็นความสงบนิ่ง กลายเป็นอดีตไปแล้ว แต่ก็ยังคง “อยู่ท่ามกลางสีสัน กลิ่นหอม และความรัก” ดุจดอกไม้ที่ยังคงส่งกลิ่นหอมอบอวลอยู่ในใจของผู้ที่จากไป ท่ามกลางความวุ่นวายของชีวิต ความทรงจำนั้นยังคงเป็นแสงสว่างอันบริสุทธิ์ เป็นแหล่งกำเนิดอารมณ์แห่งมนุษยธรรม

“ฟังจากดินแดนอันสงบสุข/ราวกับเสียงสะท้อนของเรื่องราวความรักจากวันวานแห่งบทกวี” ในสองบรรทัดนี้ จังหวะของบทกวีช้าลง เสียงของบทกวีดูเหมือนจะโน้มลง ผู้แต่งไม่ได้ “ฟัง” ด้วยหู แต่ “ฟังจากดินแดน” นั่นคือ ฟังด้วยความรู้สึกสะเทือนใจ ด้วยหัวใจที่ซึมซับความคิดถึงบ้านเกิด เสียงสะท้อนนั้นไม่จำเป็นต้องเป็นเสียงเฉพาะเจาะจง แต่เป็น “เรื่องราวความรักจากวันวานแห่งบทกวี” บทสนทนาระหว่างผู้คนกับอดีต เหงียนดังโด๋มี “การฟัง” ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวมาก เป็นการฟังของคนที่เคยใช้ชีวิตอย่างลึกซึ้งกับผืนแผ่นดิน ผู้ที่เคยจากไปและรู้ว่าบ้านเกิดไม่เคยเงียบสงัด “เส้นทางรกร้างผู้คนรอคอย/เวลาของเสื้อเชิ้ตสีขาว ดอกแอปริคอต และแสงแดดสีเหลืองอยู่ที่ไหน” บทกวีสองบรรทัดนี้กลายเป็นจุดสูงสุดของความคิดถึง ภาพของ “เส้นทางรกร้าง” เปรียบเสมือนรอยขีดข่วนในความทรงจำ เส้นทางเล็กๆ แต่ละเส้นเคยโอบล้อมรอยเท้าของวัยเยาว์ บัดนี้เหลือเพียงสายลมและผืนหญ้า บทกวี “เวลาแห่งเสื้อขาว ดอกแอปริคอต และแสงแดดสีเหลืองอยู่ที่ไหน” ดังก้องราวกับเสียงถอนหายใจ เอ่ยถาม เสียใจ และโศกเศร้า บทกวีภาพถ่าย “เสื้อขาว ดอกไม้ แสงอาทิตย์สีเหลือง” ผสมผสานกัน ก่อเกิดเป็นสีสันชวนคิดถึง วัยเยาว์ที่เรียบง่ายแต่สดใสนั้น บัดนี้เหลือเพียงความฝัน

เสียงกวีกระซิบแผ่วเบาและเศร้าสร้อย “ตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบัน” ช่วงเวลาอันยาวนานจนความทรงจำถูกปกคลุมไปด้วยฝุ่นผง แต่ประตูหมู่บ้าน “ยังคงรอคอย” ดุจดังมารดาที่รอคอยลูก ดุจดังผืนดินที่รอคอยฝน ในมุมมองของกวี บ้านเกิดเมืองนอนไม่เคยเปลี่ยนแปลง แต่การรอคอยนั้นเองที่ทำให้บ้านเกิดเมืองนอนศักดิ์สิทธิ์และเป็นอมตะ “บันไดบ้านยังคงอยู่ ณ ที่แห่งนี้/ ต้นเจดีย์ที่เลื้อยผ่านชีวิตฉันในอดีต” สองบรรทัดสุดท้ายสร้างความเงียบสงบอันเปี่ยมไปด้วยสัญลักษณ์ “บันไดบ้าน” คือจุดเริ่มต้นแห่งการก้าวเดินของชีวิต เป็นสถานที่แห่งการแยกทางและการกลับมาพบกันอีกครั้ง มันคือเส้นแบ่งระหว่างภายในและภายนอก ระหว่างการไปและการกลับ ระหว่างอดีตและปัจจุบัน ภาพของ “ต้นเจดีย์ที่เลื้อยผ่านชีวิตฉันในอดีต” ชวนให้นึกถึงบทกวีที่หาได้ยาก เป็นภาพที่ทั้งเป็นรูปธรรมและจิตวิญญาณ (การเลื้อยผ่านชีวิตฉัน) บางทีไม่เพียงแต่ต้นเจดีย์เท่านั้น แต่รวมถึงวัยเด็ก ความทรงจำ และภาพลักษณ์ของบ้านเกิดก็ “ไต่ตามชีวิตของฉัน” เหมือนกับเลือดอุ่นๆ ที่ไหลเวียนไปตลอดชีวิตของผู้จากไปแสนไกล

หนึ่งในเสน่ห์พิเศษของบทกวีนี้คือ ดนตรีและภาษาสุนทรียะที่ผสานกันอย่างเป็นธรรมชาติ เรียบง่าย แต่กลมกลืน ผู้ประพันธ์ประพันธ์ด้วยจังหวะและทำนองอันไพเราะ แต่ละบทเปรียบเสมือนบทเพลงที่มีเสียงต่ำ-สูง-กังวาน-ก้องกังวาน ชวนให้นึกถึงดนตรีพื้นบ้านของภาคกลาง ที่ซึ่งเสียงกวีผสมผสานกับเสียงลม เสียงกลอง และเสียงฝีเท้าที่หวนคืนสู่หมู่บ้าน สัมผัสที่นุ่มนวลและนุ่มนวล (“รัก-กลิ่นหอม”, “รอคอย-บทกวี”, “ทอง-หมู่บ้าน”) ก่อกำเนิดอารมณ์ที่ไหลลื่น ทำให้ผู้อ่านสัมผัสได้ถึงท่วงทำนองอันสงบสุขที่ดังก้องมาจากหัวใจของแม่ธรณี

จากมุมมองด้านสุนทรียศาสตร์ บทกวีนี้เปรียบเสมือนภาพวาดที่ใช้สีหลักอย่างสีน้ำตาล เหลือง และน้ำเงิน อันได้แก่ สีของโลก ความทรงจำ และพระอาทิตย์ตกดินบนรั้วไม้ไผ่เก่าแก่ ภาพ “หญ้าปกคลุมไปด้วยหมอก” “ดอกแอปริคอตในแสงแดดสีเหลือง” และ “สายลมแห่งความฝันของจิตวิญญาณเก่า” ล้วนเป็นภาพที่สื่อถึงภาพได้อย่างลึกซึ้ง และสามารถนำไปประกอบเป็นฉากในบทเพลงหรือภาพยนตร์เกี่ยวกับบ้านเกิดเมืองนอนได้ ดังนั้น “ประตูแห่งวัยเด็ก” จึงสามารถนำมาประกอบดนตรี กลายเป็นบทเพลงที่เปี่ยมไปด้วยอารมณ์ ปลุกเร้าความคิดถึงในหัวใจของผู้ที่อยู่ห่างไกล

บทกวีโดยรวมคือความกลมกลืนของความปรารถนาและการใคร่ครวญ ประพันธ์โดยผู้เขียนด้วยภาษาที่เรียบง่ายแต่เปี่ยมด้วยมนุษยธรรม เหงียน ดัง โด ไม่ได้พยายามแต่งเติมถ้อยคำ แต่ปล่อยให้อารมณ์ความรู้สึกไหลลื่นอย่างเป็นธรรมชาติ ความจริงใจนี้เองที่ทำให้ “ประตูสู่หมู่บ้านวัยเด็ก” ประทับอยู่ในใจของผู้อ่าน ณ ที่แห่งนี้ ทุกคนจะสัมผัสได้ถึงประตูหมู่บ้านของตนเอง พร้อมกับส่วนหนึ่งของจิตวิญญาณที่ยังคงรอคอย ยังคงดังก้องกังวานทุกครั้งที่สายลมพัดพากลิ่นอายของบ้านเกิดเมืองนอนมา

ตั้งแต่ต้นจนจบ “ประตูหมู่บ้านวัยเด็ก” เปี่ยมไปด้วยความรู้สึกคิดถึง ความรู้สึกที่ทุกถ้อยคำอบอวลไปด้วยกลิ่นอายของผืนดิน รสชาติของชีวิต และความเมตตากรุณา “ประตูหมู่บ้าน” เปรียบเสมือนสัญลักษณ์ของอัตลักษณ์ประจำชาติ เก็บรักษาจิตวิญญาณแห่งฤดูกาลเก่า ศีลธรรมแห่ง “การระลึกถึงต้นน้ำเมื่อได้ดื่ม” และความรักอันเรียบง่ายแต่ยั่งยืนของมนุษย์ เมื่อมาถึงบทกวี เราเห็นเงาเลือนรางของชายคนหนึ่งที่หวนคืน และเห็นบ้านเกิดเมืองนอนเปิดออก รอคอยให้เด็กๆ เร่ร่อนตระหนักว่าความรุ่งโรจน์ทั้งหมดเป็นเพียงภาพลวงตา มีเพียงต้นกำเนิดเท่านั้นที่เป็นจริง บทกวีนี้เปรียบเสมือนเสียงสะท้อนของความทรงจำ ทั้งความงดงามแบบชนบทของเสียงดนตรีพื้นบ้าน และเปี่ยมไปด้วยความคิดใคร่ครวญถึงชีวิตที่ผ่านพ้นมา กวีเขียนด้วยหัวใจที่อบอวลไปด้วยกลิ่นของแผ่นดิน ดังนั้นแต่ละบทกลอนจึงเป็นทั้งเสียงของหัวใจและเสียงของผู้คนหลายชั่วอายุคน ซึ่งไม่ว่าจะเดินทางไปไกลแค่ไหน ก็ยังคงพกพาภาพประตูหมู่บ้านในวัยเด็กไว้ในใจ เหมือนกับพกพาส่วนหนึ่งของจิตวิญญาณของตนเองไปด้วย

ทาน เค่อ

*กรุณาเข้าไปที่ส่วนนี้เพื่อดูข่าวสารและบทความที่เกี่ยวข้อง

ที่มา: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/cong-lang-tuoi-tho-noi-tro-ve-ky-uc-907544