Tranh dân gian Đông Hồ chính thức là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp

Quyết định được đưa ra trong kỳ họp lần thứ 20 của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đang diễn ra tại Ấn Độ.

Đây là di sản thứ 17 của Việt Nam được UNESCO ghi danh vào các danh sách di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, di sản thứ 37 được UNESCO ghi vào các danh sách của UNESCO (gồm 9 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 17 di sản văn hóa phi vật thể và 11 di sản tư liệu).

Chỉ còn vài hộ gia đình làm tranh dân gian Đông Hồ

Theo Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể nghề làm tranh dân gian Đông Hồ của Việt Nam đáp ứng các tiêu chí ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Đó là, tranh dân gian Đông Hồ gắn bó mật thiết với các lễ tiết quan trọng như Tết Nguyên đán và Tết Trung thu, cũng như các nghi lễ thờ cúng tổ tiên và thần linh.

Tranh dân gian Đông Hồ - Ảnh 2. — Nghệ nhân khắc ván tranh Đông Hồ - Ảnh: Cục Di sản văn hóa

Tuy nhiên ngày nay số lượng nghệ nhân lành nghề đã giảm mạnh (theo hồ sơ đề cử, chỉ còn vài hộ gia đình duy trì nghề), do thế hệ trẻ ít quan tâm, nghề khó bảo đảm sinh kế, và nhu cầu sử dụng tranh in khắc gỗ trong các dịp lễ truyền thống giảm sút.

Số người có tay nghề cao và tâm huyết theo đuổi nghề đã quá ít để duy trì việc truyền dạy và làm tranh, nên nghề cần được bảo vệ khẩn cấp.

Kế hoạch bảo vệ của Việt Nam đề ra 7 mục tiêu, bao gồm: mở các lớp truyền nghề, kiểm kê di sản, thiết kế mẫu, đa dạng hóa thị trường, cải thiện khả năng tiếp cận nguồn nguyên liệu, và cung cấp thiết bị bảo hộ cho nghệ nhân.

Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đánh giá, các hoạt động được đề xuất khả thi, phù hợp với mục tiêu và có tính bền vững, đồng thời đặt cộng đồng ở vị trí trung tâm…

Do đó, Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 quyết định ghi danh nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp và khuyến khích Việt Nam xem xét việc tích hợp di sản này vào hệ thống giáo dục, cả chính quy và phi chính quy, nhằm khuyến khích thế hệ trẻ hiểu và trân trọng tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản.

Tranh dân gian Đông Hồ - Ảnh 3. — Tranh Đông Hồ Đám cưới chuột

500 năm nghề làm tranh dân gian Đông Hồ

Theo Cục Di sản văn hóa, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ ở khu phố Đông Khê, phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, ra đời cách đây khoảng 500 năm.

Cộng đồng thực hành nghề đã tạo ra những bức tranh có đặc trưng riêng về chủ đề, kỹ thuật in, màu sắc và đồ họa bằng kỹ thuật in khắc gỗ.

Các chủ đề của tranh thường bao gồm tranh thờ, chúc tụng, tranh lịch sử, tranh sinh hoạt, tranh phong cảnh, gắn với tập tục treo tranh vào ngày Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, thờ cúng tổ tiên và thờ thần.

Các công đoạn sáng tác mẫu, khắc ván in, làm màu, in tranh đều bằng tay. Mẫu tranh được vẽ bằng bút lông, mực nho trên giấy bản và khắc trên ván gỗ thị.

Các màu được chế biến từ nguyên liệu tự nhiên: màu xanh từ lá chàm, màu đỏ từ sỏi son, màu vàng từ hoa hòe và quả dành dành, màu trắng từ bột sò điệp bị phong hóa, màu đen từ tro lá tre, rơm nếp.

Tranh được in úp ván với 5 màu cơ bản trên giấy dó đã được phủ một lớp hồ điệp. Các màu được in theo nguyên tắc màu đỏ in trước, tiếp đến màu xanh, vàng, trắng. Ván nét màu đen in cuối cùng để hoàn thiện bức tranh.

Bắc Ninh có 6 di sản được UNESCO ghi danh

Tính đến nay, cả nước đã có 37 di sản được ghi vào các danh sách của UNESCO.

Trong đó, tỉnh Bắc Ninh có các di sản tiêu biểu được UNESCO công nhận, ghi danh gồm: 5 di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại (quan họ Bắc Ninh, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ, ca trù, tín ngưỡng thờ Mẫu, kéo co Hữu Chấp); một di sản văn hóa thế giới liên tỉnh (quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc).

Trong đó có các di tích quan trọng như chùa Vĩnh Nghiêm; mộc bản kinh Phật chùa Vĩnh Nghiêm được đưa vào danh mục Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trở lại chủ đề

THIÊN ĐIỂU

Nguồn: https://tuoitre.vn/tranh-dan-gian-dong-ho-chinh-thuc-la-di-san-van-hoa-phi-vat-the-can-bao-ve-khan-cap-20251209175405969.htm