Các điều kiện xuất khẩu gạo, theo VCCI, chỉ phù hợp với các doanh nghiệp lớn, còn doanh nghiệp nhỏ khó đáp ứng để thâm nhập thị trường mới.
Quan điểm này được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nêu khi góp ý với Bộ Công Thương về dự thảo sửa đổi Nghị định 107 kinh doanh xuất khẩu gạo.
Theo dự thảo nghị định, các doanh nghiệp cũng cần đảm bảo dự trữ gạo bắt buộc, đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật về kho, cơ sở xay, xát thóc và bổ sung thêm chế tài thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo với trường hợp thương nhân không tuân thủ chế độ báo cáo. Việc này xuất phát từ thực tế vừa qua nhiều thương nhân đã không tuân thủ chế độ báo cáo tại Nghị định 107, ảnh hưởng tới xuất khẩu gạo.
Tuy nhiên, VCCI góp ý, việc bảo đảm dự trữ gạo bắt buộc nên được thực hiện theo hình thức Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, thay vì biện pháp hành chính. Bởi thực tế, một số doanh nghiệp đánh giá vẫn khó khăn trong đáp ứng các quy chuẩn kỹ thuật về kho, cơ sở xay, xát thóc. Để tuân theo, doanh nghiệp cần bỏ ra một khoản chi phí lớn, kể cả đi thuê.
Các quy định về điều kiện xuất khẩu, theo VCCI, chỉ phù hợp với các doanh nghiệp lớn, còn doanh nghiệp nhỏ, đang cố gắng thâm nhập thị trường mới rất khó đáp ứng. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Việt đang hướng đến các thị trường mới như châu Âu, Canada, Trung Đông, vốn là nơi đòi hỏi số lượng gạo ít nhưng chất lượng cao, quy cách bảo quản, đóng gói tốt, và có giá tốt. Khách hàng tại các thị trường này cũng thường có nhu cầu tìm kiếm các doanh nghiệp cung cấp nhiều loại nông sản cùng lúc, không riêng gạo.
Vì không thể đáp ứng được điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, doanh nghiệp phải ủy thác cho các đơn vị với mức phí 1-5 USD mỗi tấn hàng. Tức là, các doanh nghiệp có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh đang có quyền cho thuê giấy này được hưởng phí. “Các quy định về điều kiện xuất khẩu đang khiến hạt gạo của Việt Nam trở nên đắt, khó xuất khẩu hơn”, VCCI nhận xét.
Lao động gặt lúa thuê tại TP HCM, tháng 9/2021. Ảnh: Quỳnh Trần
Mặt khác, tổ chức này cũng đề xuất Bộ Công Thương giao lại cho UBND tỉnh hoặc Sở Công Thương cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo và bỏ thời hạn 5 năm phải cấp lại một lần. Điều này giúp doanh nghiệp giảm chi phí, thời gian đi lại. Việc để cho địa phương cấp giấy chứng nhận cũng khớp với thực tế khi Sở Công Thương là đơn vị thường xuyên thực hiện kiểm tra định kì doanh nghiệp về điều kiện kho, máy xay xát. Doanh nghiệp không đủ điều kiện sẽ bị thu hồi Giấy chứng nhận.
Hiện Việt Nam đứng trước cơ hội rất lớn về xuất khẩu gạo sau khi Ấn Độ, UAE, Nga tuyên bố cấm xuất khẩu mặt hàng này. Hai tuần qua, giá gạo Việt xuất khẩu liên tục tăng, và sắp vượt mốc 600 USD một tấn. Nhiều thị trường như Trung Quốc, Philippines, Indonesia đang tranh mua gạo Việt với số lượng tăng 40% đến vài chục lần.
Dự kiến, sản lượng xuất khẩu gạo năm nay có thể đạt 7,5 triệu tấn, tăng 6% so với cùng kỳ, theo GS Võ Tòng Xuân. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề xuất Thủ tướng ban hành chỉ thị về tăng cường xuất khẩu gạo trong tình hình mới.
Đức Minh
