Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng nói nhiều dự án BOT thua lỗ do thực tế phát sinh, không phải lỗi do nhà đầu tư.
Tại buổi chất vấn chiều 7/6, nhiều đại biểu Quốc hội nêu các vấn đề bất cập xung quanh các dự án BOT thua lỗ, ảnh hưởng nhà đầu tư, gây nợ xấu cho ngân hàng.
Đại biểu Lê Hoàng Anh (Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội) cho biết, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư dự án BOT song đến nay bị thua lỗ, không có khả năng hoàn vốn do có tuyến song hành hoặc tuyến tránh làm phá vỡ phương án tài chính của dự án. Ví dụ dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh, đoạn ở Đăk Lăk, khiến doanh nghiệp đang đứng bên bờ phá sản.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, cách đây 10-15 năm, nguồn lực có hạn, Bộ Giao thông Vận tải tạo mọi điều kiện để mời gọi các nhà đầu tư tham gia những dự án BOT đầu tư hạ tầng giao thông. Đến khi kinh tế xã hội phát triển thì Bộ tiếp tục đầu tư giao thông, đặc biệt là hạ tầng kết nối nên nhiều dự án cũ bị ảnh hưởng.
Năm 2019, trạm T2 liên tục phải xả trạm vì bị tài xế phản ứng gây ùn tắc. Ảnh: Cửu Long
Ông Thắng lấy ví dụ khi khánh thành cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết, dự án BOT trên quốc lộ 1A qua Bình Thuận bị giảm tới 83% doanh thu, bởi nhiều phương tiện chọn đi cao tốc vừa nhanh và chưa mất phí. Tương tự khi làm tuyến tránh Buôn Hồ thì dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh, quốc lộ 14 đoạn ở Đăk Lăk bị ảnh hưởng.
Ngoài ra, nhiều trạm BOT đã làm xong nhưng không được thu phí do dân phản đối, nên nhà đầu tư cũng phải chịu. “Rất nhiều dự án không phải lỗi do nhà đầu tư, cũng không phải lỗi của nhà nước mà do kinh tế xã hội phát triển, do nhu cầu thực tiễn phát sinh, phải mở thêm tuyến này, làm thêm đoạn kia, dẫn đến câu chuyện này”, ông Thắng nói.
Theo Bộ trưởng, hợp đồng BOT và Luật PPP quy định khi một dự án đầu tư BOT của doanh nghiệp vượt quá 125% doanh thu so với dự tính thì nhà đầu tư phải chia sẻ lại cho nhà nước. Đổi lại, nếu như doanh thu xuống dưới 75% theo dự kiến thì nhà nước phải chia sẻ rủi ro.
“Căn cứ vào các hợp đồng đã ký, khi doanh thu đến mức độ nào thì nhà nước phải mua lại và đây là điều khoản điều kiện trong hợp đồng, không phải nhà nước dành đặc quyền, đặc lợi cho doanh nghiệp”, ông khẳng định.
Đại biểu Lê Hoàng Anh tiếp tục tranh luận, đề nghị Bộ trưởng cho biết khi nào Bộ Giao thông Vận tải hoàn thành xử lý các trạm BOT gặp bất cập?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết đã thành lập các đoàn công tác khảo sát ở các địa phương, rà soát các dự án BOT. Hiện nay 8 dự án BOT đang có vấn đề đã được Bộ Giao thông Vận tải trình Chính phủ theo hướng Nhà nước mua toàn bộ hoặc mua một phần dự án.
Bộ trưởng Thắng cũng cho hay, trong quá trình xử lý, Bộ đã phải đàm phán không chỉ với nhà đầu tư mà còn với ngân hàng, yêu cầu chủ đầu tư phải bỏ hết lợi nhuận vốn chủ sở hữu đi, đề nghị ngân hàng phải giảm lãi suất, miễn lãi suất, để giảm thiểu thiệt hại cho nhà đầu tư.
“Chúng tôi đang làm hết sức mình để làm sao tháo gỡ triệt để, bảo vệ các các doanh nghiệp đầu tư các dự án BOT do điều kiện khách quan bị ảnh hưởng”, ông Thắng nói.
Đại biểu Trần Anh Tuấn (Phó giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP HCM) đề nghị Bộ trưởng nêu thực trạng số dự án đã có chủ trương theo hình thức PPP, sau đó chuyển qua hình thức đầu tư công, làm dự án kéo dài và ảnh hưởng.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói: “Cá nhân tôi và ngành giao thông vận tải rất trăn trở bởi từ khi ban hành Luật PPP (năm 2020) đến nay chưa kêu gọi được nhiều doanh nghiệp đầu tư vào dự án hạ tầng theo hình thức PPP”. Trong khi đó, nhu cầu vốn cho hạ tầng giao thông rất lớn, giai đoạn 2021-2025 cần 462.000 tỷ đồng, và thực tế đến giờ này mới bố trí được 66% nhu cầu, rất cần những nguồn vốn xã hội hóa.
Bộ trưởng nêu một số dự án gặp bất cập, thua lỗ thời gian qua đã khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại. Do đó, sắp tới Bộ Giao thông Vận tải sẽ đề xuất một số giải pháp thu hút vốn đầu tư PPP, nhất là phải tạo được lòng tin cho các doanh nghiệp, tạo được sự bình đẳng với các doanh nghiệp, xem xét về thể chế để có những điều chỉnh cho phù hợp.
Sáng 8/6, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng có thêm 1,5 tiếng trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội, trước khi Phó thủ tướng Lê Minh Khái đăng đàn.
