Nhiều năm qua, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi (HSG) đã được ngành Giáo dục và các nhà trường coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Trong điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ và năng lực học sinh khác nhau nhưng các trường học trên địa bàn tỉnh luôn xác định được tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng HSG đối với giáo dục toàn diện nên đã luôn quan tâm nâng cao chất lượng bồi dưỡng HSG, qua đó nhằm đánh giá được chất lượng dạy và học thực tế.
Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn nhưng các nhà trường, đặc biệt là đội ngũ giáo viên trên địa bàn thành phố Phủ Lý đã nỗ lực, quyết tâm khắc phục khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ phát hiện, bồi dưỡng HSG. Bám sát nhiệm vụ được giao, ngay từ đầu năm học, các nhà trường đã xây dựng kế hoạch cụ thể đối với công tác bồi dưỡng HSG; phân công chuyên môn hợp lý, bảo đảm chọn lựa những giáo viên có năng lực chuyên môn giỏi, có kinh nghiệm tốt, tinh thần trách nhiệm cao và việc phân công được thực hiện theo hướng ổn định. Trong đó, thực hiện tốt chủ trương giao quyền tự chủ cho giáo viên trong lựa chọn chương trình bồi dưỡng, giúp giáo viên linh hoạt, sáng tạo về phương pháp và nội dung bồi dưỡng; trang bị đầy đủ sách nâng cao, tài liệu tham khảo cho giáo viên được phân công dạy bồi dưỡng và tạo mọi điều kiện cho giáo viên tham gia các lớp học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ; động viên, khuyến khích kịp thời đối với giáo viên và học sinh tham gia bồi dưỡng HSG có thành tích cao.
Về phía giáo viên, việc phát hiện và tự bồi dưỡng học sinh có năng khiếu các môn học được thực hiện ngay trên từng tiết dạy. Thông qua nhiều biện pháp, khi phát hiện những học sinh có khả năng, tư chất, trí tuệ, đam mê đối với các môn học, giáo viên các bộ môn sẽ lựa chọn, khuyến khích các em tham gia học đội tuyển, chủ động tạo nguồn HSG.
Ông Trịnh Xuân Thắng, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) thành phố Phủ Lý cho biết: Thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng HSG, bên cạnh việc đầu tư, chuẩn bị tốt nhất về đội ngũ giáo viên, ngành Giáo dục và các địa phương trên địa bàn thành phố đã có sự quan tâm đặc biệt tới việc tăng cường cơ sở vật chất và các nguồn lực khác cho các trường THCS nhằm tạo điều kiện tối đa cho công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh có năng khiếu. Với những yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, công tác bồi dưỡng HSG cũng có thêm nhiều nhiệm vụ nặng nề hơn về chất lượng. Những năm qua, ngành giáo dục thành phố và các nhà trường đã luôn nỗ lực thực hiện tốt nhiệm vụ bồi dưỡng HSG, kết quả các kỳ thi chọn HSG các cấp của thành phố thường xuyên đứng ở tốp đầu toàn tỉnh.
Tại các địa phương khác, công tác bồi dưỡng HSG cũng được tổ chức căn cứ trên tình hình thực tế của mỗi nhà trường. Thực tế khẳng định, muốn có HSG phải có thầy giỏi. Vì thế, các thầy, cô giáo phải luôn luôn có ý thức tự rèn luyện, tăng cường tự học, tự nghiên cứu để tích lũy tri thức và kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn. Thầy giáo Nguyễn Mạnh Tuyên, giáo viên lãnh đội tuyển Vật lý (Trường THCS Đinh Công Tráng, Thanh Liêm) chia sẻ: Thông qua nhiều biện pháp, khi phát hiện những học sinh có khả năng, tư chất, trí tuệ, đam mê đối với các môn học, giáo viên các bộ môn sẽ lựa chọn, khuyến khích các em tham gia học đội tuyển, chủ động tạo nguồn HSG thi cấp huyện, cấp tỉnh. Trong công tác bồi dưỡng HSG, giáo viên chủ động biên soạn chương trình, nội dung bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chi tiết về từng mảng kiến thức; rèn luyện và bồi dưỡng học sinh theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó để học sinh bắt nhịp dần. Đồng thời, xác định rõ trọng tâm kiến thức giảng dạy, bồi dưỡng giúp học sinh tự vận dụng thành thạo phương pháp, kỹ năng; có biện pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp để phát hiện và bồi dưỡng kịp thời đối với HSG.
Cùng với đó, trong công tác bồi dưỡng HSG, giáo viên cần biên soạn chương trình, nội dung bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chi tiết cho từng khối lớp, về từng mảng kiến thức rèn luyện các kỹ năng ngôn ngữ theo số tiết quy định nhất định và nhất thiết phải bồi dưỡng theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó để học sinh bắt nhịp dần. Đồng thời, xác định rõ trọng tâm kiến thức giảng dạy cho từng khối lớp để tránh trùng lặp, tạo sự liên thông cho các năm học và giao bài cho học sinh tự vận dụng thành thạo phương pháp, kỹ năng; có biện pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp với từng học sinh. Về cơ bản, các giáo viên đều thực hiện phương châm: dạy chắc cơ bản rồi dạy nâng cao thông qua những bài luyện, dạy theo chuyên đề cụ thể.
Với những nỗ lực đó, chất lượng công tác bồi dưỡng HSG của tỉnh ta có sự cải thiện đáng kể, số lượng giải cũng được tăng đều qua từng năm. Thống kê của Phòng Giáo dục Trung học và Giáo dục thường xuyên (Sở GD&ĐT), chỉ riêng với các kỳ thi chọn HSG quốc gia, nhiều năm nay, Hà Nam đã giành được những thành tích tương đối cao với số lượng giải và chất lượng giải ổn định, bình quân mỗi năm tỉnh ta có khoảng 44 giải HSG quốc gia. Đặc biệt, có nhiều học sinh đã lập kỳ tích tại các cuộc thi HSG khu vực và quốc tế, mang về cho tỉnh các giải thưởng danh giá… Kết thúc năm học 2022- 2023, trong các kỳ thi chọn HSG cấp tỉnh lớp 9, 10, 11, 12 và thành lập đội tuyển dự thi kỳ thi chọn HSG quốc gia, đã có 1.640 thí sinh đoạt giải; Kỳ thi chọn HSG quốc gia có 46 học sinh đoạt giải, với 6 giải Nhất, 6 giải Nhì, 15 giải Ba và 19 giải Khuyến khích; có 3 học sinh được chọn tham dự Kỳ thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế năm 2023…
Tuy vậy, do nhiều yếu tố, chất lượng và số lượng giải HSG vẫn chưa thực sự phản ánh đúng được tiềm năng, thế mạnh thực tế. Công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG còn không ít hạn chế, như: sự liên thông trong công tác phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng HSG giữa các cấp còn chưa tới tầm; chưa có kế hoạch dài hơi cho phát hiện, bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu; đa số giáo viên dạy bồi dưỡng HSG vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn và công tác kiêm nhiệm, do đó cường độ làm việc quá tải và việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng HSG cũng có phần bị hạn chế, nhất là trong công tác tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng để nâng cao chất lượng dạy HSG; có lúc, có nơi, việc tư vấn cho phụ huynh, học sinh chọn môn thi còn gặp khó khăn dẫn đến một số môn chất lượng tham gia thi các cấp còn thấp; điều kiện cơ sở vật chất của nhiều nhà trường chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của việc bồi dưỡng HSG. Mặt khác, do học sinh học chương trình chính khóa phải học quá nhiều môn, lại phải học thêm những môn khác, cộng thêm chương trình bồi dưỡng HSG nên rất hạn chế về thời gian tự học, các em chưa đầu tư nhiều thời gian cho việc học bồi dưỡng HSG, làm ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng ôn luyện thi HSG; học sinh luôn đứng trước sự lựa chọn giữa học chuyên sâu để thi HSG và học để thi đại học, nhiều em không yên tâm vì phải mất nhiều thời gian và ảnh hưởng đến kết quả học tập ôn thi đại học sau khi thi HSG…
Thực tế đó đặt ra không chỉ cho riêng ngành Giáo dục, mà còn với cả các cấp, ngành, địa phương cũng cần quan tâm hơn nữa tới việc tháo gỡ khó khăn cho công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng và chất lượng thi chọn HSG những năm học tiếp theo.
Thanh Hà
