Tăng mức giảm trừ gia cảnh bao nhiêu là hợp lý?

Mức giảm trừ gia cảnh thấp, khó mua nhà ở xã hội

Mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hiện hành là 11 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc. Mức này được điều chỉnh vào năm 2020 khi chỉ số CPI tăng vượt trên 20% trong nhiều năm trước đó. Ngay ở thời điểm điều chỉnh, ngưỡng thuế nói trên đã bị đánh giá là lạc hậu so với thực tế. Chưa kể từ đó đến nay, giá cả một số hàng hóa đã tăng nhiều.

Mới đây Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) đã có kiến nghị Chính phủ xem xét, đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi, bổ sung điều 1 Nghị quyết số 954/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo hướng tăng thêm “mức GTGC” khoảng 25%, lên 13 – 14 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 5,5 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc. Cũng như kiến nghị dự thảo luật Nhà ở (sửa đổi) bổ sung thêm đối tượng “chịu thuế thu nhập bậc 1 đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế TNCN” được mua, thuê mua nhà ở xã hội và bổ sung đối tượng “cán bộ, công chức, viên chức nhà nước thì không yêu cầu phải đáp ứng điều kiện về thu nhập”.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, giải thích những kiến nghị này nhằm việc tránh loại trừ rất nhiều người không đáp ứng “điều kiện về thu nhập” nên không được mua, thuê mua nhà ở xã hội. Bởi dự thảo luật Đất đai quy định để được mua, thuê mua nhà ở xã hội thì đối tượng phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế TNCN. Quy định này đã loại trừ rất nhiều người không đáp ứng “điều kiện về thu nhập” nên không được mua, thuê mua nhà ở xã hội. Bởi lẽ, những người này tuy có nộp thuế TNCN nhưng với mức nộp thuế rất thấp và thực chất vẫn là người có thu nhập thấp đô thị.

Ông Châu ví dụ vợ chồng ông bà A. có hai con nhỏ, bà A. có thu nhập 10 triệu đồng/tháng nên không thuộc diện chịu thuế TNCN; ông A. có thu nhập 24 triệu đồng/tháng và kê khai hai con là hai người phụ thuộc được tính GTGC 11 triệu đồng/tháng cho bản thân và 8,8 triệu đồng cho hai người con. Tổng mức GTGC là 19,8 triệu đồng. Ông A. có thu nhập chịu thuế là 24 triệu đồng trừ đi 19,8 triệu đồng là 4,2 triệu đồng. Do thu nhập chịu thuế là 50,4 triệu đồng/năm, thuộc thuế suất bậc 1 là 5%, tương ứng số thuế 2,52 triệu đồng/năm, số thuế đóng hằng tháng là 210.000 đồng. Do thuộc diện phải nộp thuế thu nhập nên ông A. không đủ điều kiện được mua, thuê mua nhà ở xã hội, mà trên thị trường cũng không có loại nhà ở thương mại giá thấp. Với tổng thu nhập như trên thì ông bà A. cũng khó hội đủ điều kiện để được vay tín dụng với lãi suất thương mại để mua nhà ở thương mại.

Đề nghị tăng mức GTGC, doanh thu tính thuế

Luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cho rằng những bất cập về mức GTGC thấp đã được đề cập nhiều năm nay nhưng chưa thấy sửa đổi một cách căn bản. Nếu dựa vào chỉ số CPI tăng 20% mới điều chỉnh mức GTGC tính thuế TNCN thì phải chờ đến nhiều năm nữa mới có thể điều chỉnh được mức này. Đó là chưa kể khi vừa ban hành sẽ lại không còn phù hợp với thực tế như đã từng xảy ra. “Mỗi năm Chính phủ điều chỉnh tăng lương tối thiểu vùng, thu nhập của người nộp thuế vì vậy cũng được điều chỉnh tăng lên. 

Vậy tại sao cơ quan chức năng không dựa vào mức này để quy định mức GTGC tính thuế cho linh hoạt với tình hình thực tế. Mức GTGC có thể bằng 5 tháng lương tối thiểu vùng, khi mức lương tối thiểu vùng điều chỉnh thì mức GTGC cũng tăng theo”, ông Xoa đề xuất. Ngoài ra, theo ông Xoa, luật Thuế TNCN hiện nay còn nhiều quy định bất cập cần chỉnh sửa, chẳng hạn cần tăng mức thu nhập tính thuế đối với thu nhập vãng lai từ 2 triệu đồng lên 5 triệu đồng trước khi trừ thuế 10%; quy định lại mức thu nhập xác định người phụ thuộc lên cao hơn 1 triệu đồng/tháng như hiện nay; đối với cá nhân kinh doanh, doanh thu năm trên 100 triệu đồng, chứ không thể bán 6 tô phở đã phải đóng thuế như hiện nay…

TS Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia về thuế, nhận định sau những năm dịch Covid-19, đời sống người dân đã khó khăn hơn nhiều, cộng với giá cả hàng hóa, sinh hoạt phí lên cao thì nên tăng mức GTGC. Theo ông Tú, mức GTGC nên nâng lên 20 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 10 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc. Thực tế đã chứng minh mức GTGC dù có tăng lên thì số thuế người dân không vì thế mà giảm đi. Trong 4 tháng đầu năm 2023, số thu thuế TNCN đã đạt khoảng 65.572 tỉ đồng trong tổng dự toán năm 154.652 tỉ đồng.

Ngoài mức GTGC, ông Lê Hoàng Châu còn đề nghị đối với thuế TNCN với chuyển nhượng bất động sản 2% trên giá bán hiện nay thì cần phải bỏ. Với cách tính hiện nay, người bán nhà đất lỗ cũng phải đóng thuế là điều vô lý. Trước đây, ngoài cách tính thuế này có thêm cách tính 20% trên thu nhập (lợi nhuận) nhưng sau đó bỏ cách thứ hai để cơ quan thuế dễ thực hiện thu thuế. 

Điều này gây ra bất cập là người bán nhà kê khai hai giá. Cách tính thuế 2% trên giá bán là nguyên nhân gây ra vấn đề kê khai giá thấp trong chuyển nhượng nhà đất thời gian qua. Để người dân kê khai đúng giá giao dịch, cần bỏ phương án tính thuế nói trên và trở lại tính thuế trên phần lợi nhuận. Ngoài ra, cần có quy định xử phạt nghiêm những trường hợp trốn thuế, mua bán nhà đất bằng giấy tay để lách thuế. Đồng thời, cơ quan nhà nước thực hiện xã hội số, chính quyền số. Từ đó có cơ sở dữ liệu nhà đất của cá nhân, cũng như giá nhà đất được cập nhật trên thị trường tốt hơn, nhà nước có dữ liệu về bảng giá đất công khai, minh bạch trên thị trường.