So với một số đảo lớn khác, đảo Hòn Chuối (thuộc TT.Sông Đốc, H.Trần Văn Thời, Cà Mau) không quá xa đất liền, nhưng để đến được Hòn Chuối, chỉ có thể theo tàu cá của ngư dân hoặc đi nhờ phương tiện của các đơn vị đóng trên đảo.
Chiếc tàu cá đưa chúng tôi ra đảo Hòn Chuối xuất phát từ cảng cá ở TT.Sông Đốc lúc hơn 10 giờ sáng. Sau hơn 3 giờ lênh đênh trên biển tây nam, đến đầu chiều, tàu cập đảo. Sóng không lớn, biển khá lặng nhưng vẫn gây ngầy ngật, váng vất suốt hành trình
Chủ tàu Huỳnh Thanh An (ngụ khóm 6, TT.Sông Đốc, H.Trần Văn Thời, Cà Mau) kiêm tài công, ưu tiên cho khách ngồi chung trên khu vực buồng lái. Vị trí này được trải chiếu êm, đủ chỗ để ngả lưng nếu mỏi. Ông An cho biết, gặp ngày thời tiết xấu, người không quen đi biển, thậm chí không bị say xe, vẫn có thể say sóng vật vờ
Từ phía biển, có thể thấy địa hình đảo rất hiểm trở, vách đá lởm chởm gần như thẳng đứng. Đảo có diện tích 7 km2, điểm cao nhất so với mực nước biển khoảng 170m
Những ngôi nhà xây bám vào ghềnh đá cheo leo ngay mép biển. Chỉ số ít nhà có sàn cột bê tông, còn hầu hết dựng bằng cột gỗ, tường che bạt ốp lá, mái tôn hoặc fibro xi măng. Nhiều căn ở vị trí thấp, chỉ cách mực nước biển vài mét
Người dân kể, tùy theo mùa gió, họ thực hiện những chuyến “di cư” ngay trên đảo. Theo đó, từ khoảng tháng 3 đến tháng 9 âm lịch hằng năm, cư dân từ gành nam về sinh hoạt ở gành chướng của đảo để tránh gió mùa tây nam. Ngược lại, từ tháng 9 đến tháng 3, họ sẽ chuyển đồ đạc từ nhà ở phía gành chướng về lại gành nam để tránh gió chướng
Một chú gà trống leo lên nóc nhà cất tiếng gáy lẻ loi giữa đảo khơi. Trong không gian vắng vẻ nên tiếng gà gáy vang, rõ, thỉnh thoảng vọng xa xăm khi bị gió biển thổi bạt đi theo sóng nước. Theo người dân nơi đây, mang gà từ đất liền ra nuôi vừa có thể cải thiện bữa ăn, vừa có tiếng gáy cho vui cửa vui nhà
Ngay mặt biển chân đảo là khu vực nuôi cá bớp với khoảng 30 lồng bè. Các ngư dân cho biết, vùng biển này nước sâu, sạch, có cá tạp để đánh bắt làm thức ăn cho cá bớp. Trước kia, cư dân chủ yếu mưu sinh bằng nghề câu cá lạt nhưng về sau nguồn cá này ít đi nên họ chuyển sang việc khác, trong đó có nghề nuôi cá bớp
Đảo có hơn 200 nhân khẩu với gần 70 hộ dân. Cư dân nơi đây ngoài người TT.Sông Đốc, còn có dân từ các địa phương khác trong tỉnh Cà Mau ra đảo trú ngụ, làm ăn. Nhiều người đến từ TT.Cái Đôi Vàm (H.Phú Tân), TT.Cái Nước (H.Cái Nước)…
Về địa giới hành chính, đảo Hòn Chuối thuộc TT.Sông Đốc, còn về khoảng cách địa lý, xa chừng 17 hải lý tính đến cửa biển Sông Đốc. Trên đảo hiện có 3 đơn vị quân đội và dân sự trú đóng gồm: Đồn Biên phòng Hòn Chuối (Bộ đội Biên phòng tỉnh Cà Mau), Trạm Radar 615 (Tiểu đoàn 551, Vùng 5 Hải quân), Trạm Hải đăng Hòn Chuối (Bộ Giao thông vận tải)
Trên đảo có một lớp tình thương do Đồn Biên phòng Hòn Chuối phối hợp Trạm Radar 615 và Tổ nhân dân tự quản, mở để dạy học cho con em cư dân nơi đây. Người phụ trách giảng dạy lớp ghép từ 1 đến 7 này là thiếu tá Trần Bình Phục của Đồn Biên phòng Hòn Chuối
Hòn Chuối chưa có hệ thống trường học quốc gia, trạm y tế. Địa hình dốc núi, rừng cây nên không có đường giao thông, không xe cộ. Một số đoạn đường dốc xây bậc thang, cùng những đường mòn đất đá băng qua rừng cây
Có thể đi đường tắt đến một số nhà dân xây trên ghềnh, bãi đá, nép vào bờ núi, nhưng phải men theo vách đá ở rìa đảo. Người nơi khác đến không quen, khi di chuyển được dặn phải tập trung, tay bám, chân bấu nếu không sẽ trượt ngã. Đó cũng là trải nghiệm thú vị khi đặt chân đến đảo tiền tiêu trên vùng biển tây nam Tổ quốc.
