Dinh thự Hoàng A Tưởng nằm ngay trung tâm thị xã Bắc Hà với tổng diện tích khoảng 10.000m2, bao quanh bởi nhiều hàng cây um tùm và nhà dân. Công trình được xây dựng cách đây hơn 100 năm, trong khoảng thời gian 1914-1921. Đây là nơi ở và làm việc của cha con Hoàng Yến Tchao, Hoàng A Tưởng (dân tộc Tày) – Thổ ty vùng biên ải thời kỳ trước năm 1945.
Người Tày có tục lệ đặt tên ngôi nhà theo tên của người con ở cùng cha mẹ lúc trưởng thành. Bởi vậy, công trình này có tên là “Dinh thự Hoàng A Tưởng”. Hiện đây là một trong những điểm tham quan thu hút du khách của “cao nguyên trắng”.
Các kiến trúc được giữ gần như nguyên vẹn sau cả trăm năm. Theo sử sách kể lại, quá trình chuẩn bị và xây dựng công trình này rất công phu. Đầu tiên, Thổ ty Hoàng Yến Tchao mời thầy địa lý giỏi từ Trung Quốc sang để tìm thế đất và vị trí tốt nhất trong vùng. Địa điểm được chọn nằm trên một quả đồi rộng. Dinh thự quay mặt về hướng Đông Nam, tựa lưng vào núi, phía trước có suối.
Không chỉ có vị trí đắc địa, kiến trúc của Dinh thự cổ Hoàng A Tưởng cũng khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng bởi sự kết hợp nhuần nhuyễn, tinh tế giữa hai lối kiến trúc Á-Âu, thể hiện sự giao thoa văn hóa Đông-Tây rõ nét. Công trình do hai kiến trúc sư đến từ Pháp và Trung Quốc cùng thiết kế và giám sát thi công.
 |
 |
Qua thời gian, công trình in hằn dấu vết năm tháng với các mảng tường, sân gạch đã bám rêu song vẫn giữ được hệ thống thiết kế chính gồm: cột, mái được đắp nổi nhiều họa tiết dây lá nho, hoa văn nguyệt quế biểu tượng cho sự thịnh vượng, ấm no, hạnh phúc. Mái lợp bằng ngói âm dương. Các cửa vòm và cầu thang hình cánh cung, tạo ấn tượng về vẻ cách tân, sự bề thế.
 |
 |
Dinh thự có bố cục hình chữ nhật liên hoàn khép kín với tổng số 36 phòng, phía sau có hệ thống đường hầm thoát hiểm. Các dãy nhà 2 tầng ở cánh trái và phải của dinh thự hiện là nơi trưng bày, bán đồ lưu niệm, sản phẩm thủ công.
Đến đây du khách phải mua vé vào cửa với giá 20.000 đồng/người. Phía cổng vào có dịch vụ cho thuê cưỡi ngựa chụp hình với giá 30.000 đồng/lượt.
Chị Thu Hà (khách du lịch đến từ Hà Nội) cho biết: “Tôi đã biết địa điểm tham quan Dinh thự “vua Mèo” từ khá lâu nhưng đây là lần đầu tiên đặt chân đến. Tôi cảm thấy ấn tượng bởi kiến trúc và hơi thở lịch sử của công trình. Vé vào cửa cũng rất rẻ. Không gian bên trong thích hợp chụp ảnh sống ảo, cảm giác như ở trời Âu. Có điều các phòng trưng bày còn bỏ trống nhiều, địa phương nên tận dụng để tối ưu khai thác du lịch của địa điểm này”.
Anh Alex cùng vợ (du khách người Bồ Đào Nha) chia sẻ: “Chúng tôi đến đây du lịch nghỉ dưỡng, được hướng dẫn viên giới thiệu đến tham quan dinh thự. Tôi thấy kiến trúc rất đẹp, theo lối Á – Âu cổ điển. Chúng tôi đã đi dạo một vòng, chụp ảnh và mua được vài món đồ lưu niệm”.
Dinh thự cổ Hoàng A Tưởng là nơi ghi dấu một phần đời sống người dân cao nguyên trắng Bắc Hà nửa đầu thế kỷ 20. Với những giá trị độc đáo, ngày 11/6/1999, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã quyết định công nhận Dinh thự cổ Hoàng A Tưởng là Di tích cấp Quốc gia.
