10 ມໍລະດົກເອກະສານຫວຽດນາມ ໄດ້ຮັບການໃຫ້ກຽດໂດຍ UNESCO

ວັນທີ 8 ພຶດສະພາ 2024, ໃນຂອບເຂດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ 10 ຂອງຄະນະກຳມະການໂຄງການໂລກປະຈຳອາຊີ - ປາຊີຟິກ ໄດ້ຈັດຂຶ້ນຢູ່ມົງໂກລີ, ໄດ້ຈັດຕັ້ງບົດບັນທຶກຊ່ວຍຈຳ “ເຄື່ອງບັນເທົາທຸກຢູ່ພະລາຊະວັງເຫ້ວ” ຂອງຫວຽດນາມ ເຂົ້າໃນບັນຊີລາຍຊື່ເອກະສານຂອງ UNESCO ອາຊີ - ປາຊີຟິກ ຢ່າງເປັນທາງການ. ສະນັ້ນ, ມາຮອດປະຈຸບັນ, ຫວຽດນາມ ມີ 10 ມໍລະດົກເອກະສານທີ່ໄດ້ຮັບການຍົກອອກຈາກ UNESCO, ໃນນັ້ນມີ 3 ມໍລະດົກເອກະສານໂລກ ແລະ 7 ມໍລະດົກເອກະສານຢູ່ພາກພື້ນອາຊີ - ປາຊີຟິກ.

ແຜ່ນໄມ້ແມ່ນກະດານໄມ້ທີ່ສະລັກດ້ວຍຕົວອັກສອນ Han Nom ໃນດ້ານກົງກັນຂ້າມເພື່ອພິມປື້ມ, ຖືກນຳໃຊ້ທົ່ວໄປໃນຫວຽດນາມ ໃນສະໄໝສັກດີນາ. ແຜ່ນໄມ້ສະໄໝລາຊະວົງ ຫງວຽນແມ່ນເອກະສານປະເພດພິເສດກ່ຽວກັບຮູບແບບ, ເນື້ອໃນ ແລະ ວິທີຜະລິດ; ພວກເຂົາເຈົ້າແມ່ນຕົ້ນສະບັບຂອງເອກະສານທາງການທີ່ມີຊື່ສຽງແລະປະຫວັດສາດທາງການຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຮວບຮວມແລະພິມຈໍານວນຫຼາຍໃນສະໄຫມລາຊະວົງຫງວຽນ. ໄມ້ທ່ອນໄດ້ຮັບການປະກອບດ້ວຍເຕັກນິກການແກະສະຫຼັກຕົວອັກສອນ Han Nom ແບບປີ້ນກັບໄມ້ເພື່ອພິມປຶ້ມ, ໄດ້ຖືກນຳໃຊ້ທົ່ວໄປໃນສະໄໝລາຊະວົງ ແລະ ຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ໃນປະຈຸບັນ.

ໄມ້ທ່ອນຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນຖືກຮັກສາໄວ້ຢູ່ສູນຫໍສະໝຸດແຫ່ງຊາດ IV.

ແຜ່ນພັບຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນລວມມີ 34.619 ແຜ່ນ, ແບ່ງອອກເປັນ 100 ກວ່າຫົວເລື່ອງດ້ວຍຫຼາຍຫົວເລື່ອງຄື: ປະຫວັດສາດ, ພູມສາດ, ເມືອງ - ສັງຄົມ, ການທະຫານ, ກົດໝາຍ, ວັດທະນະທຳ - ການສຶກສາ, ສາສະໜາ - ອຸດົມຄະຕິ - ປັດຊະຍາ, ພາສາ - ການຂຽນ; ວັນນະຄະດີ ແລະບົດກະວີ. ດ້ວຍຄຸນຄ່າພິເສດດ້ານເນື້ອໃນ ແລະ ສິລະປະປະດິດສ້າງ, ຫໍໄມ້ລາຊະວົງ ຫງວຽນ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກ UNESCO ເປັນມໍລະດົກເອກະສານພາຍໃຕ້ໂຄງການຄວາມຊົງຈຳຂອງໂລກໃນວັນທີ 31 ກໍລະກົດ 2009 ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນມໍລະດົກສາລະຄະດີໂລກແຫ່ງທຳອິດຂອງຫວຽດນາມ.

82 ປະລິນຍາເອກທີ່ກົງກັບ 82 ການສອບເສັງ, ຕັ້ງແຕ່ປີ 1484 - 1780, ບັນທຶກລາຍຊື່ຜູ້ທີ່ຜ່ານການສອບເສັງ. ນີ້ແມ່ນເອກະສານຕົ້ນສະບັບໜຶ່ງດຽວທີ່ຍັງຄົງຄ້າງໃນປະຈຸບັນຢູ່ຫໍວັນນະຄະດີ - ກວ໋າກວ໋າ, ຖືວ່າແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດາມໍລະດົກວັດທະນະທຳອັນລ້ຳຄ່າທີ່ບັນພະບຸລຸດໄດ້ປະໄວ້. ທັງແມ່ນບັນດາເອກະສານທີ່ເປັນມູນເຊື້ອອັນແທ້ຈິງ, ໄດ້ສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນພາບພົດອັນລ້ຳຄ່າຂອງການບຳລຸງສ້າງ ແລະ ບຳລຸງສ້າງບັນດາຜູ້ມີພອນສະຫວັນຢູ່ ຫວຽດນາມ, ໃນໄລຍະ 300 ກວ່າປີພາຍໃຕ້ສະໄໝລາຊະວົງ Le – Mac.

ເຂດສະເຕເລຂອງທ່ານໝໍແມ່ນໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ UNESCO ວ່າເປັນມໍລະດົກເອກະສານ ໂລກ .

ລະບົບຂອງ 82 ປະລິນຍາເອກຍັງແມ່ນວຽກງານສິລະປະທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຮູບປັ້ນຂອງຫຼາຍສະໄຫມລາຊະວົງໃນຫວຽດນາມ. ແຜ່ນຈາລຶກແຕ່ລະແຜ່ນແມ່ນວັນນະຄະດີທີ່ເປັນແບບຢ່າງ, ສະແດງຄວາມຄິດທາງດ້ານປັດຊະຍາແລະປະຫວັດສາດ, ທັດສະນະກ່ຽວກັບການສຶກສາ, ການຝຶກອົບຮົມແລະການນໍາໃຊ້ພອນສະຫວັນ. ເດືອນ 3/2010, ມີ 82 ປະລິນຍາເອກ ຢູ່ ວິຫານ ວັນ ນະ ຄະ ດີ - Quoc Tu Giam ໄດ້ ຮັບ ການ ຮັບ ຮອງ ຈາກ UNESCO ເປັນ ມໍລະດົກ ສາລະຄະດີ ໂລກ ຢູ່ ພາກ ພື້ນ ອາຊີ - ປາຊີ ຟິກ . ໃນເດືອນກໍລະກົດ 2011, 82 ປະລິນຍາເອກໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ເປັນມໍລະດົກເອກະສານໂລກໃນທົ່ວໂລກ. ເດືອນພຶດສະພາ 2012, ຫໍວັນນະຄະດີທົ່ວປະເທດ - ກວ໋າງຕືຢາມ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກລັດຖະບານວ່າແມ່ນມໍລະດົກພິເສດຂອງຊາດ. ເດືອນມັງກອນປີ 2015, ມີນັກຮຽນປະລິນຍາເອກ 82 ຄົນຢູ່ວິຫານຮຸ່ງ - ກວກເຍີມ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກລັດຖະບານວ່າແມ່ນສົມບັດແຫ່ງຊາດ.

ປື້ມບັນທຶກຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນແມ່ນເອກະສານປະເພດໜຶ່ງຂອງຮ່າໂນ້ຍ, ໃນນັ້ນມີເອກະສານບໍລິຫານທີ່ສ້າງຂຶ້ນໃນການເຄື່ອນໄຫວຄຸ້ມຄອງລັດຂອງລາຊະວົງຫງວຽນ (1802 – 1945): ເອກະສານທີ່ເຈົ້າຈັກກະພັດມອບໃຫ້, ເອກະສານທີ່ອົງການຕ່າງໆໃນລະບົບລັດຖະບານຍື່ນໃຫ້ເຈົ້າຈັກກະພັດເພື່ອຮັບຮອງເປັນຫມຶກ vermilion ແລະບາງເອກະສານ ທາງການທູດ .

ງານວາງສະແດງ "ບັນທຶກລາຊະວົງຫງວຽນ - ຄວາມຊົງຈໍາຂອງລາຊະວົງ".

ນີ້ແມ່ນເອກະສານບໍລິຫານອັນດຽວທີ່ຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ຂອງລາຊະວົງ feudal, ມີຄຸນຄ່າທີ່ດີເດັ່ນໃນດ້ານເນື້ອໃນຍ້ອນມີຂໍ້ມູນຂ່າວສານທີ່ອຸດົມສົມບູນ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງປະຫວັດສາດ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງເສດຖະກິດ, ສັງຄົມ ແລະ ປະຊາຊົນ ຫວຽດນາມ ໃນເວລານັ້ນ. ໜຶ່ງໃນບັນດາຄຸນຄ່າອັນພົ້ນເດັ່ນຂອງບັນພະບຸລຸດຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນ ແມ່ນບັນດາເອກະສານສຳຄັນພິເສດ ປະກອບສ່ວນຢັ້ງຢືນ ອະທິປະໄຕ ຂອງ ຫວຽດນາມ ສຳລັບ 2 ໝູ່ເກາະ ຮ່ວາງຊາ ແລະ ເຈື່ອງຊາ. ທ່ານດຕອມທີ່ມີປະຈໍາປີຂອງ Nguyen Dynasty ຍັງໄດ້ລວບລວມຂໍ້ມູນປະຫວັດສາດຂອງ Nguyen Luc Chi ພາກພື້ນອາຊີປາຊີຟິກ. ປີ 2017, UNESCO ສືບຕໍ່ໄດ້ຮັບຮອງເອົາບັນທຶກບັນທຶກຈັກກະວານຂອງສະໄໝລາຊະວົງ ຫງວຽນຂອງຫວຽດນາມ ເປັນມໍລະດົກເອກະສານໂລກ.

ປູຊະນີຍະສະຖານ ວີ້ງຫງຽນ (ບ້ານ ດຶກລາ, ຕາແສງ ຈີ່ອຽນ, ເມືອງ ອຽນຢຸງ, ແຂວງ ບັກຢາງ ) ມີຄວາມໝາຍສຳຄັນໃນການຕີລາຄາຂະບວນການປົກຄອງຕົນເອງຕາມອຸດົມການ ແລະ ວັດທະນະທຳຂອງຊາດ; ຊ່ວຍໃນການສຶກສາພັດທະນາລະບົບພາສາ ແລະ ການຂຽນຂອງຫວຽດນາມ, ຈາກການໃຊ້ຕົວໜັງສືຈີນເປັນຕົ້ນຕໍເຖິງການຕີລາຄາ ແລະ ເຄື່ອນໄຫວໃຊ້ຕົວໜັງສື Nom, ເປັນພາສາຂອງຊາວຫວຽດນາມ ທີ່ເກີດໃນສະຕະວັດທີ 11.

ໄມ້ທ່ອນຖືກຮັກສາໄວ້ ແລະ ວາງສະແດງຢູ່ວັດ ວີ້ງຫງຽນ.

ປູຊະນີຍະສະຖານ ວີ້ງຫງຽນ ມີບັນດາຄຸນຄ່າເອກະສານທີ່ເປັນເອກະລັກ ແລະ ມີຄວາມໝາຍດ້ານມະນຸດສະທຳອັນອຸດົມສົມບູນ, ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຈິງວ່າ ນິກາຍ Truc Lam Zen ໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ ເຈິ່ນແທັງຕົງ - ເຈົ້າຈັກກະພັດ ໄດ້ກາຍເປັນນິກາຍພຸດທະສາສະນິກະຊົນແຫ່ງທຳອິດຂອງຫວຽດນາມ, ບົນພື້ນຖານການຄັດເລືອກເອົາພຸດທະສາສະໜາຈາກອິນເດຍ ແລະ ຈີນ. ແຜ່ນໄມ້ບັນຈຸຂໍ້ມູນຂ່າວສານທີ່ອຸດົມສົມບູນ ແລະ ຫຼາກຫຼາຍກ່ຽວກັບປະຫວັດສາດຂອງພຸດທະສາສະໜາ, ອຸດົມການແຫ່ງການປະຕິບັດ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວໃນໂລກຂອງນິກາຍ Truc Lam Zen, ວັນນະຄະດີ, ຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ການປະດິດສ້າງຂອງເຄື່ອງພິມໄມ້ ແລະ ສິລະປະແກະສະຫຼັກໄມ້ຂອງຫວຽດນາມ. ດ້ວຍຄຸນຄ່າພິເສດ ທາງດ້ານວິທະຍາສາດ ແລະ ປະຫວັດສາດ, ວັນທີ 16 ພຶດສະພາ 2012, ຫໍພິພິທະພັນໄມ້ 3.050 ແທ່ງ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ UNESCO ເປັນມໍລະດົກສາລະຄະດີພາຍໃຕ້ຄວາມຊົງຈຳຂອງໂຄງການໂລກໃນພາກພື້ນອາຊີ - ປາຊີຟິກ.

ລະບົບ “ບົດກະວີ ແລະ ວັນນະຄະດີກ່ຽວກັບສະຖາປັດຕະຍະກຳລາຊະວົງ ເຫ້ວ ” ແມ່ນລະບົບທັງໝົດຂອງຕົວລະຄອນຈີນທີ່ປະກອບເປັນບົດກະວີ ແລະ ວັນນະກຳ, ຕົ້ນຕໍແມ່ນແກະສະຫຼັກຢູ່ເທິງກະດານ 3 ສ່ວນ, ກະດານໄມ້ ຫຼື ຝາໄມ້ໃນສະຖາປັດຕະຍະກຳ ເຫ້ວ ທີ່ສ້າງຂຶ້ນໃນສະໄໝລາຊະວົງ ຫງວຽນ (1802 - 1945). ພິເສດແມ່ນຮູບການປະດັບປະດາ “ໜຶ່ງກາບກອນ, ຈິດຕະກອນ” ໃນສະຖາປັດຕະຍະກຳເຫ້ວ ໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງ ແລະ ພັດທະນາຢ່າງສະຫງ່າງາມໃນໄລຍະນີ້, ໄດ້ກາຍເປັນແບບຢ່າງຂອງລາຊະວົງໃນການປະດັບປະດາສະຖາປັດຕະຍະກຳລາຊະວົງນັບແຕ່ນັ້ນມາ.

ບົດກະວີ ແລະ ວັນນະຄະດີຖືກປະດັບປະດາຢູ່ເທິງຫຼັງຄາຂອງພະລາຊະວັງ ໄທ ຮວ່າ.

“ບົດກະວີກ່ຽວກັບສະຖາປັດຕະຍະກຳລາຊະວົງ ເຫ້ວ”, ດ້ວຍບັນດາລວດລາຍປະດັບປະດາເກືອບ 3.000 ແຜ່ນຂອງບົດກະວີ ແລະ ວັນນະຄະດີ, ແມ່ນມໍລະດົກອັນລ້ຳຄ່າ, ບໍ່ພົບຢູ່ບ່ອນໃດໃນໂລກ; ດ້ວຍເນື້ອໃນທີ່ອຸດົມສົມບູນ ແລະ ຫຼາກຫຼາຍ, ໄດ້ສະແດງອອກດ້ວຍວັດສະດຸທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫຼາຍຢ່າງຄື: ໄມ້, ຫີນ, ທອງແດງ, ເຄື່ອງເຄືອບດິນເຜົາ, ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ, ເຄື່ອງເຄືອບດິນເຜົາ... ມໍລະດົກນີ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຢ່າງຈະແຈ້ງເຖິງໄລຍະແຫ່ງການພັດທະນາຂອງປະຫວັດສາດສະຖາປັດຕະຍະກຳຢູ່ຫວຽດນາມ. ວັນທີ 19 ພຶດສະພາ 2016, ກອງປະຊຸມຄັ້ງທີ 7 ໄດ້ຈັດຂຶ້ນຢູ່ນະຄອນ ເຫ້ວ ໄດ້ຮັບຮອງເອົາ “ບົດກະວີກ່ຽວກັບສະຖາປັດຕະຍະກຳລາຊະອານາຈັກເຫ້ວ” ເປັນມໍລະດົກເອກະສານໂລກ.

ບັ້ງໄມ້ໂຮງຮຽນ ຟຸກ Giang ແມ່ນໄມ້ທ່ອນ ດ້ານການສຶກສາ ອັນດຽວ ແລະ ເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດຂອງຄອບຄົວໜຶ່ງທີ່ຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ຢູ່ ຫວຽດນາມ ແຕ່ສະຕະວັດທີ 18 ຫາຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20, ຢູ່ໂຮງຮຽນ ຟຸກຈຽງ (ແຂວງ ຮ່າຕິ້ງ ປະຈຸບັນ). ແຜ່ນໄມ້ໄດ້ຖືກສະຫລັກດ້ວຍຕົວອັກສອນຈີນແບບປີ້ນກັບຕົວໜັງສື ເພື່ອພິມປື້ມແບບຮຽນເກົ່າ 3 ຫົວ (ລວມມີ 12 ເຫຼັ້ມ): Tinh ly toan yeu dai toan, Ngu kinh toan yeu dai toan ແລະ Thu vien quy le.

ບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນບັນດາເອກະສານຕົ້ນສະບັບທີ່ຊ່ວຍຄົ້ນຄວ້າລະບົບການສຶກສາ, ວັດທະນະທຳ, ເສດຖະກິດ , ສັງຄົມ... ຂອງ ຫວຽດນາມ ໃນໄລຍະປະຫວັດສາດໃນກາງສະຕະວັດທີ 18 ເທົ່ານັ້ນ, ໄມ້ທ່ອນທີ່ມີປະທັບຕາ, ເຄື່ອງໝາຍຄອບຄົວ, ການພິມຕົວໜັງສື, ພາສາ, ເອກະສານໄມ້... ຍັງແມ່ນເອກະສານອັນລ້ຳຄ່າທີ່ໃຫ້ຂໍ້ມູນໃນຫຼາຍຂົງເຂດຄື: ສຶກສາຕົວໜັງສື, ສຶກສາ, ພິມຈຳໜ່າຍ, ສິລະປະວິຈິດສິນ... ພາຍຫຼັງບັນດາເຫດການປະຫວັດສາດນັບມື້ນັບແຕກດອກອອກຜົນ. ຊຸດອາພອນທີ່ຮັກສາ ແລະ ຮັກສາໄວ້ຢູ່ໂບດ ຫງວຽນຮຸຍຕື (ຕາແສງ ເຈືອງລື້, ເມືອງ ເກີ່ນລົກ, ແຂວງ ຮ່າຕິ້ງ). ໄມ້ທ່ອນທັງໝົດແມ່ນໄດ້ຮັບການສັງລວມໂດຍ 5 ຄົນສະເຫຼີມສະຫຼອງວັດທະນະທຳຂອງຄອບຄົວ ຫງວຽນຮຸຍ, ໃນນັ້ນມີ: ຫງວຽນຮຸຍຕື, ຫງວຽນຮຸຍອຽນ, ຫງວຽນຮຸຍກູ, ຫງວຽນຮຸຍເກື່ອງ ແລະ ຫງວຽນຮຸຍຕື. ຄົນເຫຼົ່ານີ້ສ່ວນໃຫຍ່ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມການສິດສອນຢູ່ Imperial Academy. ກປ.ອອນໄລ - ວັນທີ 19 ພຶດສະພາ 2016, ທີ່ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີ 7 ທີ່ນະຄອນ ເຫ້ວ ໄດ້ຮັບຮອງເອົາ ໂຮງຮຽນ ຝູ໋ຈຽງ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງເປັນມໍລະດົກເອກະສານໂລກ ໂດຍຄະນະກໍາມະການພາກພື້ນອາຊີ - ປາຊີຟິກ.

ນີ້ແມ່ນປຶ້ມບູຮານຂອງຄອບຄົວ ຫງວຽນຮຸຍ (ຢູ່ຕາແສງ ເຈືອງລົກ, ເມືອງ ເກີ່ນເລີ໋ກ, ແຂວງ ຮ່າຕິ້ງ ), ໄດ້ຄັດລອກເມື່ອປີ 1887 ຈາກຕົ້ນສະບັບຂອງຜູ້ໄດ້ລາງວັນທີ 3 ຫງວຽນຮຸຍອຽນ. ຕົ້ນສະບັບຂອງລາງວັນຊະນະເລີດອັນດັບທີ 3 ຫງວຽນຮ່ວາຍອຽນ ໄດ້ຖືກລວບລວມໃນຊຸມປີ 1765 - 1768 ພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງກະສັດ ເລຮ່ຽນຕຸງ, ຈາກບັນດາເອກະສານຂອງລຸ້ນກ່ອນ, ແລະ ພ້ອມກັນນັ້ນກໍ່ໄດ້ເພີ່ມລາຍລະອຽດກ່ຽວກັບການເດີນທາງໃນປີ 1766 - 1767 ໃນເວລາເພິ່ນເປັນຫົວໜ້າທູດ.

“ຮວ່າງຮ່ວາຊູທິງໂດ” ແມ່ນປຶ້ມບັນຍາຍບັນດາການເຄື່ອນໄຫວທາງການທູດຂອງສະຖານທູດຫວຽດນາມ ປະຈຳຈີນ.

“ຮ່ວາງຮ່ວາຊູຈີງໂດ້” ໄດ້ແຕ້ມຄືນແຜນທີ່ການທູດຈາກຊາຍແດນຫວຽດນາມ - ຈີນ ຜ່ານບັນດາແຂວງ, ແຂວງ, ເມືອງ, ສະຖານີໄປສະນີເຖິງຈຸດໝາຍສຸດທ້າຍຂອງເມືອງເຕີນແທ່ງ, ນະຄອນຫຼວງປັກກິ່ງ; ກຳນົດຢ່າງຈະແຈ້ງກ່ຽວກັບຂະບວນການທາງການທູດ: ເວລາ ແລະ ສະຖານທີ່ຈອດລົດຕາມເສັ້ນທາງນ້ຳ ແລະ ທາງບົກ ທັງທາງອອກ ແລະ ໄປ; ວັນພັກ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງຄະນະຜູ້ແທນການທູດ; ຄວາມຍາວຂອງແຕ່ລະສະຖານີ, ຄວາມຍາວທັງຫມົດຂອງເສັ້ນທາງນ້ໍາແລະທາງບົກ; ໂຄງປະກອບການແລະເວລາຂອງການກໍ່ສ້າງປະຕູພະລາຊະວັງຂອງ Yen Kinh; ພ້ອມກັບບັນທຶກອັນພິເສດຂອງພູເຂົາແລະແມ່ນ້ຳ, ພູມສັນຖານ, ປະຊາຊົນແລະພິທີການທູດເມື່ອຜ່ານບັນດາທ້ອງຖິ່ນຂອງຈີນແລະຫວຽດນາມ. “ຮວ່າງຮວ່າຊູຈີ໋ດ” ປະຈຸບັນແມ່ນເອກະສານຂຽນດ້ວຍມືອັນດຽວທີ່ລູກຫລານຂອງຄອບຄົວ ຫງວຽນຮຸຍເກັບຮັກສາໄວ້ຢູ່ເຮືອນສ່ວນຕົວຢູ່ໝູ່ບ້ານ ເຈືອງລື້; ແມ່ນວຽກງານທີ່ຫາຍາກ ແລະ ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ມີຄຸນຄ່າຫຼາຍດ້ານຄື: ພູມສາດ, ປະຫວັດສາດ, ການເມືອງ, ການເມືອງ, ການທູດ, ວັດທະນະທຳ, ຮີດຄອງປະເພນີ, ສິລະປະ... ແລະ ພ້ອມກັນນັ້ນກໍຍັງມີເອກະສານຫຼາຍສະບັບທີ່ຢັ້ງຢືນການເຄື່ອນໄຫວທາງການທູດລະຫວ່າງຫວຽດນາມ - ຈີນ ແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ 10 ຫາສະຕະວັດທີ 18.

ນີ້ແມ່ນຄັງມໍລະດົກເອກະສານອັນລ້ຳຄ່າໃນຕົວໜັງສືຈີນ ແລະ ນາມ, ເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍ, ໃນນັ້ນມີເຫຼັກກ້າ 78 ໂຕ (ໃນນັ້ນມີເຫຼັກຈີນ 76 ໂຕແລະເຫຼັກນາມ 2 ໂຕ). ເນື້ອໃນ ແລະຮູບແບບການສະແດງອອກແມ່ນມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍ, ຮູບແບບແມ່ນເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ມີຫຼາຍປະເພດເຊັ່ນ: ບົດປະພັນລາຊະວົງ, ຈາລຶກ, ຍ້ອງຍໍ, ບົດກະວີ, ນິກາຍ, ຊື່, ປະໂຫຍກຂະໜານ... ຂອງບັນດາກະສັດ, ລາຊະວົງຫງວຽນ, ພະສົງຜູ້ມີຊື່ສຽງໂດ່ງດັງ, ນັກຂຽນ ແລະນັກຂຽນຫຼາຍລຸ້ນຄົນໄດ້ຢຸດຕິການຈາລຶກຢູ່ໜ້າຜາຫີນ ແລະ ຖໍ້າຕົ້ນ. ສະຕະວັດທີ 17 ຫາ 60s ຂອງສະຕະວັດທີ 20. ບັນດາເອກະສານທີ່ມີຄຸນຄ່າ, ຖືກຕ້ອງ ແລະ ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຢ່າງຈະແຈ້ງເຖິງການແລກປ່ຽນດ້ານເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ - ສັງຄົມ ແລະ ຄວາມສາມັກຄີລະຫວ່າງບັນດາປະເທດຄື: ຍີ່ປຸ່ນ - ຈີນ - ຫວຽດນາມ ໃນສະຕະວັດທີ 17 - 19. ນີ້ແມ່ນບັນດາຜົນງານທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ໄດ້ຮັບຄວາມປະທັບໃຈຢູ່ເທິງຫີນ, ດ້ວຍຫຼາຍຮູບແບບການຂຽນຄື: ຈັນ, ຮ່າ, ທາວ, ຈ້ຽນ, ເລ...

ມໍລະດົກ Ma Nhai ຢູ່ຈຸດທິວທັດ Ngu Hanh Son (Da Nang).

“ຮູບປັ້ນຜີຢູ່ບັນດາຈຸດຊົມວິວທິວທັດ ຫງວ໋ຽດເຊີນ, ນະຄອນ ດ່າໜັງ ” ແມ່ນເອກະສານຕົ້ນສະບັບໜຶ່ງດຽວທີ່ໄດ້ຂຽນໂດຍກະສັດມິນມັງ ແລະ ແກະສະຫຼັກຢູ່ໜ້າຜາ ແລະ ຖ້ຳ. ເຫດການນີ້ຖືກບັນທຶກໄວ້ໃນເອກະສານປະຫວັດສາດເຊັ່ນ: ດ່ານາມດຶກທິ້ງ, ດ່ານາມທັ໋ກ, ດ່ານາມດ໋າຍຈີ່ອຽນບຽນ… ຕາມບັນດານັກຊ່ຽວຊານແລ້ວ, ນີ້ແມ່ນແຫຼ່ງມໍລະດົກເອກະສານທີ່ຫາຍາກ, ເປັນເອກະລັກ, ຂາດບໍ່ໄດ້, ດຶງດູດຄວາມສົນໃຈຂອງນັກຄົ້ນຄ້ວາພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ຍ້ອນມີຄຸນຄ່າຫຼາຍດ້ານທາງດ້ານປະຫວັດສາດ, ສາສະໜາ, ພູມສາດ, ວັນນະຄະດີ, ວັດທະນະທຳ, ສິລະປະ. ພິເສດແມ່ນຮູບປັ້ນ “ພູດ່າເຊີນລິງຟາດ” ຮັກສາ “ຄວາມຊົງຈຳ” ໃນການພົວພັນແລກປ່ຽນເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳ, ການເມືອງ, ສັງຄົມລະຫວ່າງ ຫວຽດນາມ ແລະ ບັນດາປະເທດບົນເສັ້ນທາງເດີນທະເລໃນທົ່ວພາກພື້ນ ແລະ ບົດບາດຂອງແມ່ຍິງ ຫວຽດນາມ ໃນການແຕ່ງງານສາກົນໃນສະຕະວັດທີ 17. ບັນຈຸຢູ່ໃນແຫຼ່ງມໍລະດົກເອກະສານນີ້ແມ່ນລະບົບຄຸນຄ່າໃນຫຼາຍດ້ານເຊັ່ນ: ປະຫວັດສາດ, ສິລະປະ, ວັດທະນະທໍາແລະວິທະຍາສາດ. ແຕ່ລະຄຸນຄ່າແມ່ນການຢັ້ງຢືນວັດທະນະທຳຫວຽດນາມໃນຈິດໃຈອັນເລິກເຊິ່ງຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ.

“ເອກະສານ ຮ່ານາມ ຂອງໝູ່ບ້ານ ເຈືອງລື້, ຮ່າຕິ້ງ (1689 – 1943)” ແມ່ນຊຸດສະສົມທີ່ຂຽນດ້ວຍມືທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ໃນນັ້ນມີ 26 ລາຊະບັນລັງ ສະບັບຕົ້ນ ທີ່ບັນດາກະສັດຂອງລາຊະວົງ ເລ ແລະ ລາຊະວົງ ຫງວຽນ ມອບໃຫ້; 19 ໃບປະກາດສະນີຍະບັດ, ປ້າຍຜ້າໄໝ 3 ແຜ່ນ, ຂຽນດ້ວຍຕົວອັກສອນ Han ແລະ Nom ແຕ່ປີ 1689 ຫາ 1943.

ໜັງສື ຮ່ານາມ ຂອງໝູ່ບ້ານ ເຈືອງລື້, ຮ່າຕິ້ງ (1689 – 1943).

ບັນດາເອກະສານທີ່ມີມູນຄ່າຕົ້ນສະບັບ, ເອກະລັກສະເພາະ, ແຫຼ່ງກຳເນີດທີ່ຈະແຈ້ງ ແລະ ເຫດການທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ... ໄດ້ນຳໃຊ້ເປັນແຫຼ່ງປະກອບຂອງປື້ມ, ຂໍ້ມູນຫຼາຍຢ່າງສາມາດຢັ້ງຢືນ ແລະ ປຽບທຽບໄດ້ຜ່ານບັນດາເອກະສານປະຫວັດສາດທາງການຂອງ ຫວຽດນາມ ເຊັ່ນ: “ ດ່າວຫວຽດ ຊູກຕຸ໊ກບຽນ ”, “ຄຳດິງຫວຽດ ຊູທອງ ຈຽມກູງ”; ເຊັ່ນດຽວກັນຜ່ານປຶ້ມຄົ້ນຄ້ວາຄື Lich trieu hien chuong loaichi ໂດຍ Phan Huy Chu, Nghe Anky ໂດຍ Bui Duong Lich. ວັດສະດຸບັນຈຸຂໍ້ມູນມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍເຊັ່ນ: ເຈ້ຍເຮັດ, ເຈ້ຍພິເສດ ແລະ ຜ້າໄຫມ, ການຂຽນດ້ວຍມືແມ່ນສວຍງາມ ແລະຊັດເຈນ. “ເອກະສານ ຮ່າໂນ້ຍ ຂອງໝູ່ບ້ານ ເຈືອງລື້” ແມ່ນບັນດາເອກະສານທີ່ຫາຍາກ ກ່ຽວກັບວັດທະນະທຳ, ການສຶກສາຂອງໝູ່ບ້ານໜຶ່ງຢູ່ພາກກາງ ຫວຽດນາມ, ໄດ້ຜ່ານຫຼາຍເຫດການ ແລະ ຍັງໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້. ນີ້ແມ່ນບັນດາເອກະສານເດີມທີ່ຊ່ວຍຄົ້ນຄວ້າກ່ຽວກັບການພົວພັນທາງສັງຄົມ ແລະ ປະຫວັດສາດການພັດທະນາຂອງໝູ່ບ້ານໃນສະໄໝບູຮານ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 17 ຫາກາງສະຕະວັດທີ 20.

ຫໍບູຊາທອງແດງ 9 ໜ່ວຍ ຢູ່ພະລາຊະວັງເຫ້ວ ແມ່ນຮູບປັ້ນໜຶ່ງອັນດຽວ, ປະຈຸບັນໄດ້ວາງໄວ້ຢູ່ຕໍ່ໜ້າເດີ່ນພະທາດ ໂຕມຽວ ໃນພະລາຊະວັງເຫວ້, ໃນນັ້ນມີ 162 ຮູບ ແລະ ຕົວໜັງສືຈີນ ແຕ່ງໂດຍກະສັດ ມິນມັງ ຢູ່ເມືອງເຫວ້ ເມື່ອປີ 1835 ແລະ ສຳເລັດໃນປີ 1837. ນີ້ແມ່ນບັນດາເນື້ອໃນທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ຫາຍາກໃນການຄົ້ນຄວ້າປະຫວັດສາດຂອງຊາດ, ວັດທະນະທຳ ຫວຽດນາມ. ການສຶກສາ, ພູມສາດ, feng shui, ຢາປົວພະຍາດ, ແລະ calligraphy. ພິເສດແມ່ນເພື່ອເຊີດຊູຖານະຂອງແມ່ຍິງພາຍໃຕ້ລະບອບ feudal, ກະສັດ Minh Mang ໄດ້ນຳໃຊ້ຮູບແບບການຕັ້ງຊື່ແມ່ຍິງຢູ່ບັນດາຄອງເພື່ອສະແດງໃຫ້ເຫັນບັນດາຜົນງານຂອງຕົນ, ແມ່ນສິ່ງທີ່ຫາຍາກໃນລະບອບ feudal.

ເກົ້າກຸດຂອງລາຊະວົງຫງວຽນແມ່ນສາງທອງເຫລືອງ 9 ໜ່ວຍ, ໄດ້ຈັດຕັ້ງຢູ່ຕໍ່ໜ້າສະໜາມຫຼວງຂອງວິຫານເມີຍ, ນະຄອນເຫ້ວ.

ພົ້ນເດັ່ນແມ່ນສິລະປະການຫຼໍ່ທອງແດງ ແລະ ເຕັກນິກຂອງຊ່າງຫັດຖະກຳ ເພື່ອສ້າງຜົນງານທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ. ໂດຍສະເພາະ, ເນື່ອງຈາກອິດທິພົນອັນເລິກເຊິ່ງຂອງວັດທະນະທໍາຕາເວັນອອກກ່ຽວກັບແນວຄວາມຄິດຂອງເລກ "9" ແລະການຫລໍ່ເກົ້າ urns, ມັນຫມາຍເຖິງຄວາມສາມັກຄີແລະຄວາມຍືນຍົງຂອງລາຊະວົງ. ການແກະສະຫຼັກໃນ 9 ໂກນທອງແດງຮັບປະກັນຄວາມຊື່ສັດ, ເປັນ "ພະຍານ" ປະຫວັດສາດເຖິງການຂຶ້ນແລະລົງຂອງລາຊະວົງ, ແລະສໍາຄັນທີ່ສຸດ, ມໍລະດົກເອກະສານນີ້ແມ່ນສະແດງອອກໃນຮູບແບບຂອງຮູບພາບແລະຕົວອັກສອນຈີນທີ່ຍັງຄົງຢູ່ແລະເຖິງແມ່ນວ່າສະຖານທີ່ຂອງເກົ້າ urns ບໍ່ເຄີຍຖືກຍ້າຍ. “ຫໍບູຊາ 9 ແຫ່ງຢູ່ພະລາຊະວັງເຫ້ວ” ຍັງຮັກສາຄຸນຄ່າຂອງການພົວພັນແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາ-ສັງຄົມ, ການຕິດຕໍ່ພົວພັນລະຫວ່າງຫວຽດນາມ ກັບບັນດາປະເທດໃນພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກ. ວັນທີ 8 ພຶດສະພາປີ 2024, ເອກະສານ “ບັນເທົາທຸກຢູ່ພະວິຫານທອງແດງ 9 ແຫ່ງຢູ່ພະລາຊະວັງເຫ້ວ” ຂອງຫວຽດນາມ ໄດ້ຖືກລົງຊື່ເຂົ້າໃນບັນຊີລາຍຊື່ມໍລະດົກເອກະສານອາຊີ-ປາຊີຟິກຂອງ UNESCO ຢ່າງເປັນທາງການ. ກ່ອນໜ້ານີ້, ປີ 2012, ທ່ານນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ໄດ້ຮັບຮອງສາລາຊະວົງຫງວຽນ 9 ອົງເປັນຊັບສົມບັດຂອງຊາດ. ປູຊະນີຍະສະຖານ 9 ໜ່ວຍນີ້ ປະຈຸບັນໄດ້ຮັກສາ ແລະ ວາງສະແດງຢູ່ຫໍພິພິທະພັນບູຮານສະຖານ ເຫ້ວ ພາຍໃຕ້ສູນອະນຸລັກອະນຸສອນສະຖານ ເຫ້ວ.