เพลงพื้นบ้านของชาวโท

ชาวโทในเขตนูซวนมีความสามัคคีและอยู่ร่วมกันอย่างกลมเกลียว รักใคร่และเกื้อกูลกันมาโดยตลอด ก่อให้เกิดประเพณีอันงดงามในวิถีชีวิตชุมชน ขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามเกี่ยวกับความสัมพันธ์และพฤติกรรมระหว่างคนกับผู้คน ระหว่างคนกับธรรมชาติ ได้ถูกสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น จนกลายเป็นวิถีชีวิตและพฤติกรรมที่งดงามในชุมชน

เพลงพื้นบ้านของชาวโท (หนูซวน)

วัฒนธรรมพื้นบ้านของชาวทอนั้นอุดมสมบูรณ์มาก มีตำนาน นิทาน บทกวี เพลงพื้นบ้าน สุภาษิต สำนวนต่างๆ มากมาย... แม้ว่าจะมีการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมกับกลุ่มชาติพันธุ์กิงและม้ง แต่ก็ยังคงมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวอยู่บ้าง

ชาวโธยังใช้ดนตรีในงานเทศกาล เพลงรัก และเพลงรักอีกด้วย ชาวโธมีความเชี่ยวชาญในการใช้พิณปาก ขลุ่ย แตร และกลองดิน โดยเฉพาะอย่างยิ่งฆ้องซึ่งใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องดนตรีพื้นเมืองชนิดนี้เมื่อนำมาประกอบกับกลอง มักถูกใช้ในพิธีกรรม เทศกาล การต้อนรับแขก การเฉลิมฉลองขึ้นบ้านใหม่ การเฉลิมฉลองการเกิดของเด็ก ใช้ในงานแต่งงาน การร้องเพลงระหว่างชายหญิง และการส่งต่อผู้ล่วงลับไปยังปู่ย่าตายายและบรรพบุรุษ

ชาวโทมีมรดกทางดนตรีพื้นบ้านอันรุ่มรวย หลากหลายแนวเพลงและท่วงทำนอง... สะท้อนจิตวิญญาณและความรู้สึกของผู้คนที่นี่ ด้วยความหวังดี ความรักในชีวิต ความรักที่มีต่อผืนป่า ลำธาร ทุ่งนา... ผู้คนและทิวทัศน์ที่ผูกพันกันมาหลายชั่วอายุคน แม้ชีวิตจะยังไม่พ้นจากความยากลำบาก แต่บทเพลงและเสียงร้องของพวกเขาก็ยังคงเปี่ยมไปด้วยความรักใคร่ลึกซึ้งและเปี่ยมล้น

ชาวโทนูซวนรักวัฒนธรรมและศิลปะ และหลงใหลในการร้องเพลงเพื่อลืมความยากลำบากและความยากลำบากในชีวิตประจำวันการทำงาน พวกเขาร้องเพลงขณะเดินทางไปในทุ่งนา ลงสู่ทุ่งนาที่สูงและต่ำ ขณะนวดข้าว ตำข้าว ตำข้าวเขียว ร้องเพลงกล่อมลูกให้หลับ ร้องเพลงรักเพื่อส่งความรักและความอบอุ่นไปยังคนที่พวกเขารักและชื่นชม พวกเขาร้องเพลงได้ทุกที่ทุกเวลา ทั้งในป่า ในบ้าน ร้องเพลงในคืนเดือนหงาย ร้องเพลงในช่วงเทศกาล และร้องเพลงไม่เพียงแต่ในยามสุขเท่านั้น แต่ยังร้องเพลงในยามเศร้าเพื่อเยียวยาจิตใจที่ว่างเปล่าและโดดเดี่ยว

เพลงพื้นบ้านของชาวโทมีเนื้อหา เนื้อหา และลีลาการร้องที่ไพเราะจับใจ เพลงกล่อมเด็กเป็นหนึ่งในรูปแบบการร้องเพลงที่ได้รับความนิยม ตั้งแต่วัยชราไปจนถึงวัยหนุ่มสาว ตั้งแต่ผู้หญิงไปจนถึงผู้ชาย ทุกคนต่างร้องเพลงกล่อมเด็ก เพลงกล่อมเด็กไม่เพียงแต่ทำให้เด็ก ๆ นอนหลับสบายเท่านั้น แต่ยังรวมถึงเพลงกล่อมเด็กที่อบอุ่นและเต็มไปด้วยอารมณ์จากพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย และพี่ชายและพี่สาว ช่วยให้เด็ก ๆ คุ้นเคยและเข้ามาสู่ โลก ธรรมชาติกับสัตว์ที่คุ้นเคยและใกล้ชิด: โอ้...โอ้...โอ้.../ โอ้...โอ้...ลา.../ ปลาหางสั้น/ ปลาหางสั้น.../ วิพากษ์วิจารณ์ลูกอ๊อด/ กีบม้าคด/ ผึ้งหัวรั้น/ ชมเชยผึ้งที่ทำงานหนัก/ ฟังสามีของอีกา/ ฟังอีกาดูแลลูกไก่/ พาลูกไก่บินขึ้นไปบนฟ้า/ ที่ซึ่งกวางลงเนิน/ แผ้วถางทุ่งนา/ ด้านนี้ของทุ่งนา/ กล้วยสุกเป็นสีเหลือง/ ผลไม้สุกเป็นสีแดง/ สับกิ่งหม่อน/ สับกิ่งมะเฟืองสามกิ่ง...

เพลงกล่อมเด็กข้างเปลญวนจะทำให้เด็กๆ หลับสนิท เข้าสู่โลกแห่งเวทมนตร์และเทพนิยาย อย่าร้องไห้ นอนเพื่อให้พ่อได้ไปที่ทุ่งนา/ นอนเพื่อให้แม่ได้ไปที่ทุ่งนา...

บทกลอนเด็กที่ร้องเพลงก็เป็นที่จดจำและท่องจำของใครหลายคน ไม่เพียงเท่านั้น พวกเขายังเป็นผู้สร้างบทกลอนเหล่านี้อีกด้วย บทกลอนเด็กไม่เพียงแต่เป็นที่นิยมในหมู่เด็กๆ เท่านั้น แต่การร้องเพลงประเภทนี้ยังเป็นที่นิยมอย่างมากในหมู่ผู้ใหญ่ด้วย เช่น ...อยากดื่มน้ำบ่อ/ ไปคลอง/ อยากดื่มน้ำจากรั้ว/ ไปที่ยอดต้นทองแดง/ ดอกราชพฤกษ์สีแดง/ จั๊กจั่นร้องเพลง/ ปีนต้นส้ม/ จับด้วงสีน้ำตาล/ นกปรอดหนวดแดงคู่หนึ่ง/ กระโดดจากกิ่งหนึ่งไปอีกกิ่งหนึ่ง/ ดอกกล้วยราดน้ำผึ้งหวาน/ เรียกฝูงนกหัวขวาน/ นกพิราบคู่หนึ่ง/ จั๊กจั่นกันในตรอก/ ช้าๆ หน่อย ไอ

ในเพลงพื้นบ้านของชาวโท การขับร้องแบบสลับเสียงได้รับความนิยมและมักขับร้องระหว่างชายหญิง หรือฝ่ายหนึ่งเป็นชาย อีกฝ่ายหนึ่งเป็นหญิง ขับร้องระหว่างชาวบ้าน และบ่อยครั้งขับร้องระหว่างผู้คนจากหมู่บ้านหนึ่งกับอีกหมู่บ้านหนึ่ง การขับร้องแบบสลับเสียงมีเนื้อหาหลากหลาย เช่น ขับร้องสรรเสริญทัศนียภาพอันงดงามของบ้านเกิดเมืองนอน ขับร้องบอกบุญวีรชนของชาติ ขับร้องแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ ขับร้องอัญเชิญหมาก ขับร้องถามปัญหา ขับร้องปริศนา ขับร้องตำข้าวเขียว ขับร้องสบถ ขับร้องกล่าวโทษผู้อื่น ขับร้องแสดงความรู้สึกหลากหลายระดับระหว่างชายหญิงและคู่รัก รักกันไม่ว่าจะอยู่ไกลกันแค่ไหน / เราสามารถลุยน้ำลึก ข้ามแก่งน้ำเชี่ยว / เมื่อมาที่นี่ เราจะอยู่ที่นี่ / เมื่อรากเขียวขจี เราก็สามารถกลับ...

การร้องเพลงพื้นบ้านมักมี ดนตรี และเครื่องดนตรีประกอบ เช่น แตร โมโนคอร์ด พิณยิว กลองใหญ่ กลองเล็ก ขลุ่ย... เมื่อร้องเพลงโต้ตอบกับชายหญิง พวกเขาจะใช้พิณยิวและขลุ่ยเพื่อแสดงความรู้สึกต่อคู่ของตน การร้องเพลงร่วมกันระหว่างชายหญิงมักใช้ดนตรี เช่น กลองและฆ้อง ชุดกลองฆ้องประกอบด้วยกลองใหญ่ 1 ใบ และฆ้อง/ฉาบ 2-3 ใบ เล่นโดยคน 1 คน ตีตามจังหวะ นอกจากกลองใหญ่และกลองเล็กที่ทำจากหนังแล้ว ชาวโทยังมีกลองดินเผาอีกด้วย ขุดหลุมกลมขนาดพอเหมาะลงในดิน ปากหลุมเล็กและก้นหลุมกว้างประมาณ 30-40 เซนติเมตร และสามารถกำหนดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางได้ตามต้องการ ใช้กาบหมากหรือกาบไผ่ กลบรูให้แน่น กลัดหมุดให้แน่น ขึงเถาวัลย์ป่าให้ตั้งฉากจากผิวกาบขึ้นไป กลัดหมุดปลายทั้งสองข้างให้แน่น รูนี้อยู่ห่างจากรูด้านข้างประมาณ 0.5-1 เมตร ใช้ไม้ 2 อัน ยาวประมาณ 30-45 ซม. ค้ำเถาวัลย์ให้แน่น ปลายเถาวัลย์แต่ละด้านแตะจุดที่ขาดด้านนอกรู ใช้ไม้ไผ่เคาะตรงกลางเถาวัลย์ให้เกิดเสียงทุ้มต่ำ จังหวะเร็วหรือช้าขึ้นอยู่กับคนตีกลอง กลองดินใช้ในงานเทศกาล มีการขับร้องทั้งชายและหญิง กลองประเภทนี้มักทำโดยคนเลี้ยงควายและคนเลี้ยงวัว และร้องเพลงกล่อมเด็กด้วยกันในป่า ริมลำธาร

นอกจากเครื่องดนตรีที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว ชาวโธยังมีเครื่องดนตรีติญตังอีกด้วย ติญตังทำจากกระบอกไม้ไผ่ที่ขึงสายไม้ไผ่สองเส้นไว้ เมื่อใช้เครื่องตี จะใช้ไม้ไผ่หนึ่งหรือสองท่อนตีสาย ทำให้เกิดเสียงประกอบในกิจกรรมศิลปะพื้นบ้าน และทุกคนก็ใช้อย่างชำนาญ นอกจากเครื่องดนตรีที่ทำจากไม้ไผ่แล้ว ชาวโธยังใช้กระบอกไม้ไผ่แห้ง โดยถือกระบอกไม้ไผ่ไว้ในมือข้างหนึ่งและถือไม้ในอีกมือหนึ่งตีเป็นจังหวะ ทำให้เกิดเสียงที่เป็นเอกลักษณ์ของภูเขาและป่าไม้ เช่น เสียงน้ำตก เสียงลำธาร เสียงใบไม้แห้งเสียดสี เสียงชะนีร้อง และเสียงนกร้อง

ในฤดูใบไม้ร่วง คืนเดือนหงายหลังเก็บเกี่ยวข้าวเหนียวแรก เด็กชายและเด็กหญิงในหมู่บ้านต่างให้คำมั่นสัญญาว่าจะมารวมตัวกันตำข้าวเขียวและร้องเพลงตอบรับ พวกเขาเพลิดเพลินกับรสชาติของข้าวเขียวแรกของฤดูกาล และกลิ่นหอมแห่งความรักที่สุกงอมในคืนพระจันทร์เต็มดวง ชายหญิงตำข้าวเขียวและร้องเพลง: ฉันจะไม่ลงไปในทุ่งลึก / ฉันจะไม่ขึ้นไปในทุ่งตื้น / ฉันจะกลับมาและเชิญเพื่อนของฉัน / ไปที่ทุ่งข้างนอก / ไปที่ต้นมะม่วง / เพื่อหาข้าวเหนียวม่วง / อย่าโลภข้าวสุก / อย่าเลือกข้าวอ่อน / รอให้ถึงพระจันทร์เต็มดวง / คั่วให้กรอบแล้วใส่ลงในครก / ตำห้าหรือสี่ครั้ง / ฉันตำเสียงดัง / เสียงสากดังก้อง / งุนงงเล็กน้อย / เสียงตำข้าวพันปีก้องกังวาน / สู่หมู่บ้านเก้าแห่ง / เด็กชายและเด็กหญิงเข้าใจอย่างชัดเจน / ชวนกันไปหาเพื่อน / พระจันทร์ขึ้นและตก / เสียงสากยังคงดัง / ปึ๋ง ปึ๋ง ปึ๋ง / สากเริ่มส่งเสียงดังและดังมากขึ้น / โชคชะตารักโชคชะตาที่สวยงาม / จดจำพระจันทร์เต็มดวง ...

เพลงพื้นบ้านของชาวโธในเขตนูซวนได้สั่งสมคุณค่าทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์มากมาย สะท้อนถึงความรู้สึกและจิตวิญญาณของชาวโธตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงปัจจุบัน เพลงพื้นบ้านของชาวโธถูกขับร้องในชีวิตประจำวัน ทั้งในชีวิตการทำงาน แสดงในงานเทศกาลต่างๆ "ฤดูใบไม้ผลิและฤดูใบไม้ร่วง" และยังสะท้อนถึงชีวิตประจำวันอีกด้วย ไม่ว่าจะไปที่ไหน เวลาใด ในหมู่บ้านใกล้เคียงหรือไกลโพ้น ก็สามารถสัมผัสได้ถึงบทเพลงที่เปี่ยมไปด้วยอารมณ์และอ่อนโยน อ่อนโยนดุจมันสำปะหลัง ดังบทเพลงที่ขับขานอย่างลึกซึ้ง ในกระบวนการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม ชาวโธไม่เพียงแต่รู้จักยอมรับคุณค่าทางวัฒนธรรมของชาวม้ง กิง และชาวไทยเท่านั้น แต่ยังสร้างสรรค์ อนุรักษ์ และส่งเสริมคุณค่าทางวัฒนธรรมดั้งเดิมมากมาย ซึ่งหนึ่งในนั้นคือเพลงพื้นบ้านที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ล้วนมีส่วนช่วยสร้างสรรค์เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาวโธ สะท้อนภาพวัฒนธรรมอันโดดเด่นและเปี่ยมไปด้วยสีสันของจังหวัดแถ่ง

บทความและรูปภาพ: Hoang Minh Tuong

แหล่งที่มา