อีคอมเมิร์ซและเรื่องราวของความไว้วางใจ

แม้ว่ากรอบทางกฎหมายจะค่อนข้างสมบูรณ์ แต่การนำไปปฏิบัติและการกำกับดูแลอีคอมเมิร์ซในทางปฏิบัติยังคงมีข้อบกพร่องอยู่หลายประการ

Tuần lễ Thương mại điện tử quốc gia và Ngày mua sắm trực tuyến Việt Nam – Online Friday 2024 sẽ diễn ra với nhiều ưu đãi hấp dẫn.

สัปดาห์อีคอมเมิร์ซแห่งชาติและวันช้อปปิ้งออนไลน์เวียดนาม – Online Friday 2024 จัดขึ้นตั้งแต่วันที่ 25 พฤศจิกายนถึง 1 ธันวาคม โดยมีโปรโมชั่นสุดดึงดูดใจมากมาย

อีคอมเมิร์ซกลายเป็นพลังขับเคลื่อนสำคัญของ เศรษฐกิจ ดิจิทัล ด้วยปริมาณธุรกรรมและจำนวนผู้เข้าร่วมที่เพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด อย่างไรก็ตาม นอกจากการพัฒนาอย่างรวดเร็วดังกล่าวแล้ว ปัญหาคุณภาพสินค้าและบริการในแพลตฟอร์มซื้อขายออนไลน์ก็กลายเป็นข้อกังวลสำคัญสำหรับทั้งผู้บริโภคและหน่วยงานบริหารจัดการ

สิ่งนี้ไม่เพียงส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภคเท่านั้น แต่ยังส่งผลเสียต่อชื่อเสียงของตลาดอีคอมเมิร์ซในประเทศอีกด้วย

ความเป็นจริงของคุณภาพสินค้าบนแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซกำลังก่อให้เกิดคำถามสำคัญมากมาย รายงานล่าสุดของคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้าแห่งชาติ (National Competition Commission) ระบุอย่างชัดเจนว่า จำนวนข้อร้องเรียนที่เกี่ยวข้องกับภาคอีคอมเมิร์ซคิดเป็น 5.5% ของจำนวนข้อร้องเรียนและข้อเสนอแนะทั้งหมดจากผู้บริโภค ซึ่งอยู่ในอันดับที่สามของภาคธุรกิจที่ถูกร้องเรียนมากที่สุด ตัวเลขนี้นับว่าไม่น้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพิจารณาจากอัตราการร้องเรียนเกี่ยวกับสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐานคุณภาพ ปริมาณสินค้าไม่ตรงตามที่ตกลง หรือบริการจัดส่งที่ไม่เป็นมืออาชีพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วง 9 เดือนแรกของปี 2567 อัตราข้อร้องเรียนที่เกี่ยวข้องกับอีคอมเมิร์ซเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดย 9.18% เป็นสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐานคุณภาพหรือแตกต่างจากที่ระบุไว้

การละเมิดไม่ได้จำกัดอยู่แค่การร้องเรียนแบบแยกส่วนเท่านั้น แต่ยังปรากฏในรูปแบบของเหตุการณ์ขนาดใหญ่อีกด้วย สถิติจากกรมบริหารตลาดทั่วไปแสดงให้เห็นว่าในช่วง 9 เดือนที่ผ่านมา หน่วยงานนี้ได้ตรวจพบและดำเนินการกับการละเมิด 2,014 กรณีในด้านอีคอมเมิร์ซ โดยมีโทษปรับทางปกครองสูงถึง 35.4 พันล้านดอง กรณีตัวอย่างที่พบคือกรณีที่อาคารอพาร์ตเมนต์ Eco Green ซึ่งพบผู้ใช้ TikTok ชื่อดังที่มีผู้ติดตามหลายล้านคน ค้าขายน้ำหอมที่ไม่ทราบแหล่งที่มามากกว่า 10,000 ขวด สินค้าลอกเลียนแบบหรือสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐานเหล่านี้ไม่เพียงแต่หลอกลวงผู้บริโภคเท่านั้น แต่ยังสร้างความเสียหายอย่างร้ายแรงต่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนของตลาดอีกด้วย

สาเหตุของสถานการณ์นี้มีหลากหลาย แต่สามารถสรุปได้เป็นสองประเด็นหลัก ได้แก่ ความรับผิดชอบที่ไม่เพียงพอจากแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ และความไม่มีประสิทธิภาพในการบังคับใช้กฎหมาย ปัจจุบันแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซส่วนใหญ่ทำหน้าที่เป็นแพลตฟอร์มตัวกลาง แต่ยังไม่สามารถควบคุมคุณภาพสินค้าที่จำหน่ายได้อย่างมีประสิทธิภาพ การตรวจสอบเอกสารที่พิสูจน์แหล่งที่มาและแหล่งที่มาของสินค้ามักเป็นเพียงพิธีการ โดยไม่มีมาตรการที่เป็นรูปธรรม เช่น การตรวจสอบสถานที่ผลิต หรือการตรวจสอบข้อมูลสินค้า ทำให้เกิดสถานการณ์ที่สินค้าลอกเลียนแบบ สินค้าปลอม และสินค้าคุณภาพต่ำ แทรกซึมเข้าสู่ระบบและเข้าถึงผู้บริโภคได้ง่าย นอกจากนี้ การประสานงานระหว่างหน่วยงานภาครัฐในการติดตามและจัดการการละเมิดยังไม่เพียงพอ ทำให้เกิดช่องโหว่ให้ผู้ไม่หวังดีสามารถหลบเลี่ยงกฎหมายได้

ปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่งคือการขาดความรู้และทักษะของผู้บริโภค ผู้ซื้อจำนวนมากบนแพลตฟอร์มออนไลน์ยังคงถูกดึงดูดด้วยโฆษณาที่เกินจริง โดยไม่ตรวจสอบข้อมูลเกี่ยวกับสินค้าและผู้ขายอย่างละเอียดถี่ถ้วน ทำให้พวกเขาตกเป็นเหยื่อของการฉ้อโกงได้ง่าย ขณะเดียวกัน แม้ว่าหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะพยายามจัดการกับการละเมิดกฎต่างๆ แต่ด้วยปริมาณธุรกรรมมหาศาลบนแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ การควบคุมแต่ละกรณีจึงไม่ใช่เรื่องง่าย

การแก้ไขปัญหานี้ต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่าย ประการแรก แพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซจำเป็นต้องปรับปรุงความรับผิดชอบในการควบคุมคุณภาพสินค้า เราไม่สามารถพึ่งพาเอกสารเพียงอย่างเดียวได้หากปราศจากการตรวจสอบที่แท้จริง แพลตฟอร์มการค้าจำเป็นต้องใช้มาตรการที่เข้มงวดยิ่งขึ้น ตั้งแต่การกำหนดให้ผู้ขายต้องให้ข้อมูลที่ครบถ้วนและโปร่งใส ไปจนถึงการตรวจสอบสินค้าที่ซื้อขายเป็นระยะๆ การจัดการกับการละเมิดอย่างเข้มงวด รวมถึงการล็อกบัญชี การห้ามขาย หรือการเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับการละเมิด จะเป็นมาตรการป้องกันที่มีประสิทธิภาพ

กรอบกฎหมายยังจำเป็นต้องได้รับการปรับปรุงเพื่อให้ทันกับการพัฒนาอย่างรวดเร็วของอีคอมเมิร์ซ กฎระเบียบที่เกี่ยวข้องกับความรับผิดชอบของตลาดซื้อขาย ผู้ขาย และผู้บริโภคจำเป็นต้องมีความเฉพาะเจาะจงมากขึ้น เพื่อหลีกเลี่ยงความซ้ำซ้อนหรือการขาดความเป็นไปได้ในการนำไปปฏิบัติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของการเติบโตของอีคอมเมิร์ซข้ามพรมแดน จำเป็นต้องมีกฎระเบียบเฉพาะเพื่อควบคุมสินค้านำเข้า หลีกเลี่ยงการใช้ช่องโหว่ในการลักลอบนำสินค้าปลอมและสินค้าคุณภาพต่ำเข้าสู่ตลาด

อีกหนึ่งแนวทางที่สำคัญไม่แพ้กันคือการสร้างความตระหนักรู้ให้กับผู้บริโภค องค์กรและหน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคจำเป็นต้องยกระดับกิจกรรมด้าน การศึกษา และการโฆษณาชวนเชื่อ เพื่อให้ผู้ซื้อเข้าใจสิทธิของตนเองได้ดียิ่งขึ้น รวมถึงวิธีการระบุสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐาน ขณะเดียวกัน จำเป็นต้องสร้างช่องทางที่มีประสิทธิภาพในการรับข้อเสนอแนะและแก้ไขข้อร้องเรียน เพื่อช่วยให้ผู้บริโภคสามารถปกป้องสิทธิของตนได้อย่างรวดเร็วเมื่อเผชิญกับปัญหา

ท้ายที่สุด การประสานงานอย่างใกล้ชิดระหว่างหน่วยงานบริหารจัดการของรัฐ ตั้งแต่ กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้า กรมควบคุมตลาด และหน่วยงานท้องถิ่น ถือเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้การติดตามตรวจสอบมีประสิทธิภาพ กลไกการแบ่งปันข้อมูลและการประสานงานการตรวจสอบอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้ตรวจพบการละเมิดได้ตั้งแต่เนิ่นๆ ซึ่งจะทำให้มีมาตรการจัดการที่ทันท่วงที ขณะเดียวกัน จำเป็นต้องสร้างเงื่อนไขให้ธุรกิจมีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนาและนำนโยบายไปปฏิบัติ เพื่อให้มั่นใจว่าการบริหารจัดการจะเป็นไปได้ในทางปฏิบัติและเป็นไปได้

การควบคุมคุณภาพสินค้าบนแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซไม่ใช่ความรับผิดชอบของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเท่านั้น แต่ยังต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง การประสานงานที่สอดประสานและเข้มข้นเท่านั้นจึงจะทำให้ตลาดอีคอมเมิร์ซพัฒนาอย่างยั่งยืน สร้างประโยชน์ที่แท้จริงให้กับผู้บริโภค และมีส่วนร่วมในการส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัลของเวียดนาม

แหล่งที่มา