'Öğrenci' 'ders konusu', 'toplantıya gitmek' 'konferansa katılmak' oluyor: Vietnamca daha zarif mi olacak?

Bir gün tesadüfen yurt içi bir üniversitenin bilgi sayfasını gezerken " bilim insanı verileri", "bilimsel çalışmalar" gibi aslında sadece öğretim görevlileri ve akademik makalelerle ilgili tanıtım niteliğinde ifadelere rastladım.

Başka bir yerde "araştırmacı" yerine "araştırmacı", "müfredat" yerine "eğitim projesi" ifadelerini gördüm.

"Gösteriş yapmak" için dili resmileştirmek mi?

Bu hitap biçimleri daha klas ve resmi geliyor kulağa ama aynı zamanda beni duraklatıyor.

Belki de günümüz Vietnamcasında bir eğilimi fark etmek zor değil: Orijinal anlamları aynı kalsa bile, kulağa "daha yüce", "daha güzel" gelen kelimeleri kullanmayı seviyoruz. "Makale" yerine "bilimsel çalışma", "araştırmacı" yerine "araştırmacı", "müfredat" yerine "eğitim projesi" geliyor...

Bu kelime çiftleri yanlış değil. Ancak ilginç ve üzerinde düşünülmeye değer bir şeyi ortaya koyuyorlar: Dili, toplumsal statü ve bilgiyi ifade etmenin bir yolu olarak resmileştirme eğilimi var mı?

Ancak, günlük dil ile günlük dil arasında doğal bir fark olduğunu hâlâ anlıyorum. Ve Akademik dil veya resmi dil, her dilde mevcuttur.

Her alanın, kavramları uygun bağlamlarda doğru şekilde ifade etmek için kendi terminolojisine ihtiyacı vardır. Ancak sorun şu ki, teknik dil bağlam dışında yaygın olarak kullanıldığında, artık anlamı netleştirmeye yardımcı olmaktan çıkıp bilgi ile biçim arasındaki çizgiyi bulanıklaştırır.

Dilbilimciler Edward Sapir ve öğrencisi Benjamin Lee Whorf, dilin yalnızca dünyayı görme biçimimizi yansıtmakla kalmayıp aynı zamanda şekillendirdiğini de öne sürmüşlerdir. Başka bir deyişle, sadece dilde konuşmakla kalmıyor, aynı zamanda dilde düşünüyoruz da.

Eğer Vietnam dilimiz "yüksek" ve "ciddi" ifadeleri kullanmayı tercih ediyorsa, bu da şunu yansıtır: Bazı insanların bakış açısı: Lüks, itibar ve mevki her zaman önemli ölçütler midir?

Araştırmacılara "araştırmacı" yerine "araştırmacı" diyoruz; sadece onlara saygı göstermek için değil, aynı zamanda kulağa hoş gelmeleri için de. Tıpkı "makale" yerine "bilimsel çalışma", "müfredat" yerine "eğitim projesi" demeyi tercih ettiğimiz gibi.

Bu kelimeler yalnızca bir işi tanımlamıyor, aynı zamanda otoriteyi, makamı ve konuşanla dinleyen arasındaki belirli bir mesafeyi de ima ediyor.

Bu konuşma tarzı sadece kelimeleri değil, kendimizi konumlandırma biçimimizi de değiştirir. Bu, Vietnam halkının hâlâ görünüşe göre, "gerçeği söylemek" yerine "havalı görünmeye" alışkın olduğu hiyerarşi kültürünü yansıtan bir dil biçimidir.

Bir raporun başlığının uzun olması daha çok takdir edilirdi: "Vietnam yükseköğretiminin dijital dönüşümü bağlamında öz-öğrenme kapasitesini geliştirmeye yönelik çözümler önermek" yerine, "Öğrencilerin teknolojiyle daha iyi öğrenmelerine nasıl yardımcı olabiliriz?" . İlk cümle kulağa "bilimsel" gelse de, bazen anlamı belirsizleştiriyor.

Akademikleşme ve bürokrasi, Vietnamcanın doğallığını kaybetmesine ve okuyucudan uzaklaşmasına neden oluyor.

Akademik ve idari dil, Vietnamcanın doğallığını kaybetmesine ve okuyucudan uzaklaşmasına neden oluyor.

"Öğrenci" kelimesi "öğrenen"e, "toplantıya gitmek" kelimesi "temel görevleri yerine getirmek için bir konferansa katılmak"a dönüştüğünde, dil ile yaşam arasındaki uçurumun genişlediğini hissederiz.

Vietnamca, düşünceyi ifade etmenin incelikli bir aracı olmaktan çıkıp, daha ciddi ve ağırbaşlı görünmek için giyilen bir "güç kıyafeti" haline geldi.

Ancak Sapir ve Whorf'un da uyardığı gibi, dil düşünceyi şekillendirir ve eğer yalnızca "üstün" bir dilde konuşmaya alışmışsak, tüm basit şeylerin aşağılık olduğunu düşünmeye de başlayabiliriz. Dil güçlü olduğunda, düşüncenin de güçlü olması muhtemeldir.

Dil, kültürün bir aynası olduğu kadar, onu değiştirmek için de bir araçtır. Belki de geriye dönüp bakmanın zamanı gelmiştir: Vietnamca'da gerçekten "yüksek" olan nedir?

Konuşma tarzı mı, yoksa düşünce tarzı mı? Bir "makale", gerçek bir değer katıyorsa yine de "bilimsel bir çalışma" olabilir ve bir "araştırmacı", "araştırmacı" ruhuyla çalışıyorsa yine de saygıyı hak eder.

Sonuç olarak, dilin değerli olması için "geliştirilmesi" gerekmez. Sadece doğru zamanda, doğru anlamda ve konuşmacının doğru niyetiyle kullanılması gerekir. Basit ve dürüst konuştuğumuzda, Vietnam dili veya kültürü doğal olarak yücelecektir.

Dr. PHAM HOA HIEP

Kaynak: https://tuoitre.vn/hoc-sinh-thanh-doi-tuong-hoc-di-hop-thanh-tham-du-hoi-nghi-tieng-viet-se-sang-hon-2025101615315289.htm