วิจัยเรื่องการยกเลิกกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน

ปัญหานี้เกิดขึ้นมานานหลายปีแล้วแต่ไม่ได้รับการจัดการอย่างทันท่วงที ประกอบกับการโยกย้ายความรับผิดชอบและการบริหารจัดการที่หละหลวม ส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพการใช้กองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน

ผลการตรวจสอบของ สำนักงานตรวจสอบของรัฐบาล ลงวันที่ 4 มกราคม 2567 แสดงให้เห็นว่ากระทรวงอุตสาหกรรมและการค้ายังไม่มีความเห็นที่ทันท่วงทีในการแก้ไขและเพิ่มเติมวิธีการกำหนดระดับการหักและการใช้จ่ายของกองทุนที่คำนวณสำหรับหน่วยผลผลิตเมื่อต้องการรักษาเสถียรภาพราคาตามหนังสือเวียนร่วมฉบับที่ 39/2014/TT/BCT-BTC ที่กำหนดวิธีการคำนวณราคาพื้นฐาน กลไกการจัดตั้ง การจัดการ การใช้เงิน และการดำเนินการของราคาน้ำมันเบนซินตามบทบัญญัติของพระราชกฤษฎีกา 83/2014/ND-CP และหนังสือเวียนที่ 103/2021/TT-BCT นำไปสู่ข้อเท็จจริงที่ว่าตั้งแต่ปี 2560 ถึง 2564 กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าและกระทรวงการคลังร่วมกันตัดสินใจเกี่ยวกับระดับการหักและการใช้จ่ายของกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันเบนซินโดยไม่มีฐานทางกฎหมาย

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กระทรวงร่วมได้ตัดสินใจใช้งบประมาณกว่า 1,142 พันล้านดองเพื่อการรักษาเสถียรภาพราคาในขณะที่ราคาน้ำมันยังไม่ปรับตัวขึ้น และใช้งบประมาณกว่า 318 พันล้านดองเพื่อการรักษาเสถียรภาพราคา โดยในช่วงการบริหารจัดการตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2560 ถึงวันที่ 23 เมษายน 2561 ก่อนเวลา 15.00 น. กระทรวงได้ออกเอกสารเกี่ยวกับการบริหารจัดการราคาที่ไม่ชัดเจน ส่งผลให้ผู้ค้าน้ำมันรายใหญ่ 19 จาก 27 ราย จัดสรรงบประมาณรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันเพื่อซื้อน้ำมันเบนซินรอน 95 ประเภทที่ไม่ถูกต้องเป็นมูลค่ากว่า 1,013 พันล้านดอง และใช้งบประมาณไปกับกองทุนดังกล่าวมากกว่า 679 พันล้านดอง

ไม่เพียงเท่านั้น เนื่องจากหน่วยงานที่จัดการกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันละเลยความรับผิดชอบ ขาดระเบียบและกฎเกณฑ์การประสานงานในการบริหารจัดการ ตลอดจนความล่าช้าในการจัดการการละเมิดกองทุนโดยผู้ค้าน้ำมัน ทำให้ผู้ค้าน้ำมัน 7 ใน 15 รายนำเงินกองทุนไปใช้เพื่อวัตถุประสงค์ในการรักษาเสถียรภาพราคาอย่างไม่ถูกต้อง ไม่ได้โอนเข้าบัญชีกองทุน แต่ปล่อยทิ้งไว้ในบัญชีชำระเงินขององค์กรเป็นประจำ เป็นระยะเวลานานก่อนที่จะคืนเงินกองทุนเป็นจำนวนกว่า 7,927 พันล้านดอง ซึ่งผู้ค้าน้ำมัน 3 ใน 7 รายถูกหน่วยงานของรัฐที่มีอำนาจลงโทษฐานละเมิดกฎทางปกครองถึงสามครั้งหรือมากกว่านั้น ผู้ค้าน้ำมัน 3 รายหักและใช้เงินกองทุนไปเป็นปริมาณน้ำมันที่เกินกว่าปริมาณในบัญชี ส่งผลให้มีการหักเงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 4,727 พันล้านดอง และมีการใช้เงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 22,500 ล้านดอง...

การบริหารจัดการและการใช้กองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันในช่วงที่ผ่านมาไม่มีประสิทธิภาพ กองทุนดำเนินงานโดยยึดหลักการกันเงินสำรองไว้ก่อน แล้วค่อยใช้จ่ายตามราคา ซึ่งไม่ได้ช่วยลดต้นทุนน้ำมัน ในขณะที่ประเทศอื่นๆ หันไปใช้แหล่งน้ำมันสำรองจากแหล่งปิโตรเลียมแทน แต่เวียดนามกลับใช้แหล่งน้ำมันสำรองจากกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน ซึ่งเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นล้วนมีการคาดการณ์ไว้ล่วงหน้า

ในทางกลับกัน เพื่อให้ตลาดปิโตรเลียมดำเนินงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและหลีกเลี่ยงการหยุดชะงักของอุปทาน นอกเหนือจากปริมาณสำรองปิโตรเลียมแล้ว จำเป็นต้องฟื้นฟูตลาดปิโตรเลียม ซึ่งผู้ประกอบการสามารถรับผิดชอบตนเองได้ ขณะเดียวกัน จำเป็นต้องลดจำนวนคนกลาง โดยเริ่มจากการจัดหาสินค้าไปยังร้านค้าปลีกโดยตรง เพื่อลดต้นทุนและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันในตลาด

จะเห็นได้ว่ากองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันนั้นจัดเก็บจากราคาขายปลีกน้ำมัน ซึ่งเป็นเงินที่ประชาชนจ่ายเพื่อรักษาเสถียรภาพราคา การใช้จ่ายจะเกิดขึ้นเมื่อราคาฐานสูงกว่าราคาขายปลีกในปัจจุบัน หรือเมื่อราคาเพิ่มขึ้นส่งผลกระทบต่อการพัฒนา เศรษฐกิจและสังคม

อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริง มีบางครั้งที่การดำเนินงานของกองทุนขาดความโปร่งใส ทำให้เกิดช่องโหว่ให้ธุรกิจบางแห่งยักยอกเงินทุน สร้างผลกระทบด้านลบมากมายในการบริหารการเงิน ส่งผลให้ตลาดเกิดความไม่แน่นอน

ดังนั้นในระยะยาวรัฐจำเป็นต้องศึกษาแนวทางการยกเลิกกองทุนนี้เพื่อให้ตลาดน้ำมันในประเทศสามารถดำเนินการตามกลไกตลาดและค่อยๆ เข้าใกล้ราคาน้ำมันในตลาด โลก

แหล่งที่มา