วิจัยเรื่องการยกเลิกกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน

ปัญหาดังกล่าวเกิดขึ้นมานานหลายปีแล้ว แต่ไม่ได้รับการจัดการอย่างทันท่วงที ประกอบกับการโยกย้ายความรับผิดชอบและการบริหารจัดการที่หละหลวม ส่งผลให้การใช้กองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันไม่มีประสิทธิภาพ

ผลการตรวจสอบโดย สำนักงานตรวจสอบของรัฐบาล เมื่อวันที่ 4 มกราคม 2567 พบว่ากระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าไม่มีความเห็นที่ทันท่วงทีในการแก้ไขและเพิ่มเติมวิธีการกำหนดระดับการหักลดหย่อนและการใช้จ่ายสำหรับหน่วยผลผลิตเมื่อต้องการรักษาเสถียรภาพราคาตามหนังสือเวียนร่วมฉบับที่ 39/2014/TT/BCT-BTC ซึ่งกำหนดวิธีการคำนวณราคาพื้นฐาน กลไกในการจัดตั้ง จัดการ ใช้เงินกองทุน และดำเนินการราคาน้ำมันเบนซินตามบทบัญญัติของพระราชกฤษฎีกา 83/2014/ND-CP และหนังสือเวียนที่ 103/2021/TT-BCT ส่งผลให้ตั้งแต่ปี 2560 ถึงปี 2564 กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าและกระทรวงการคลังร่วมกันตัดสินใจเกี่ยวกับระดับการหักลดหย่อนและการใช้จ่ายของกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันเบนซินโดยไม่มีฐานทางกฎหมาย

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กระทรวงร่วมได้ตัดสินใจใช้งบประมาณมากกว่า 1,142 พันล้านดองในการรักษาเสถียรภาพราคาในขณะที่ราคายังไม่ปรับตัวขึ้น และใช้งบประมาณมากกว่า 318 พันล้านดองในการรักษาเสถียรภาพราคามากกว่าราคาที่เพิ่มขึ้น ในช่วงการบริหารจัดการตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2560 ถึงวันที่ 23 เมษายน 2561 ก่อนเวลา 15.00 น. กระทรวงได้ออกเอกสารเกี่ยวกับการบริหารจัดการราคาที่ไม่ชัดเจน ส่งผลให้ผู้ค้าน้ำมันรายใหญ่ 19 จาก 27 ราย จัดสรรงบประมาณเพื่อรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันเพื่อซื้อน้ำมันเบนซินรอน 95 ประเภทที่ไม่ถูกต้องเป็นจำนวนเงินมากกว่า 1,013 พันล้านดอง และใช้งบประมาณมากกว่า 679 พันล้านดองกับกองทุนดังกล่าว

ไม่เพียงเท่านั้น เนื่องจากหน่วยงานจัดการกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันละเลยความรับผิดชอบ ขาดระเบียบและกฎเกณฑ์การประสานงานในการบริหารจัดการ ตลอดจนความล่าช้าในการจัดการการละเมิดกองทุนโดยผู้ค้าน้ำมัน ทำให้ผู้ค้าน้ำมัน 7 ใน 15 รายนำเงินกองทุนไปใช้เพื่อวัตถุประสงค์ในการรักษาเสถียรภาพราคาอย่างไม่ถูกต้อง ไม่ได้โอนเข้าบัญชีกองทุน แต่ปล่อยทิ้งไว้ในบัญชีชำระเงินของบริษัทเป็นประจำ เป็นระยะเวลานาน ก่อนจะคืนเงินกองทุนเป็นจำนวนกว่า 7,927 พันล้านดอง ซึ่งผู้ค้าน้ำมัน 3 ใน 7 รายถูกหน่วยงานของรัฐที่มีอำนาจสั่งลงโทษทางปกครองถึงสามครั้งหรือมากกว่านั้น ผู้ค้าน้ำมัน 3 รายหักเงินและใช้เงินกองทุนไปซื้อน้ำมันเกินกว่าปริมาณในบัญชี ส่งผลให้มีการหักเงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 4,700 ล้านดอง และใช้เงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 22,500 ล้านดอง เป็นต้น

การบริหารจัดการและการใช้กองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันยังไม่มีประสิทธิภาพในช่วงที่ผ่านมา กองทุนดำเนินงานโดยยึดหลักการกันเงินสำรองไว้ก่อน แล้วค่อยใช้จ่ายตามราคา ซึ่งไม่ได้ช่วยลดต้นทุนน้ำมัน ในขณะที่ประเทศอื่นๆ หันมาจัดเก็บน้ำมันดิบ แต่เวียดนามกลับจัดเก็บน้ำมันดิบไว้ในกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน ซึ่งเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นการคาดการณ์ล่วงหน้า

ในทางกลับกัน เพื่อให้ตลาดปิโตรเลียมดำเนินงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและหลีกเลี่ยงการหยุดชะงักของอุปทาน นอกเหนือจากปริมาณสำรองปิโตรเลียมแล้ว จำเป็นต้องฟื้นฟูตลาดปิโตรเลียม ซึ่งผู้ประกอบการสามารถรับผิดชอบตนเองได้ ขณะเดียวกัน จำเป็นต้องลดจำนวนคนกลาง โดยเริ่มจากการจัดหาสินค้าไปยังร้านค้าปลีกโดยตรง เพื่อลดต้นทุนและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันในตลาด

จะเห็นได้ว่ากองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมันนั้นจัดเก็บจากราคาขายปลีกน้ำมัน ซึ่งเป็นเงินที่ประชาชนจ่ายเพื่อควบคุมราคา การใช้จ่ายจะเกิดขึ้นเมื่อราคาฐานสูงกว่าราคาขายปลีกในปัจจุบัน หรือเมื่อราคาเพิ่มขึ้นส่งผลกระทบต่อการพัฒนา เศรษฐกิจและสังคม

อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริง มีบางครั้งที่การดำเนินงานของกองทุนขาดความโปร่งใส ทำให้เกิดช่องโหว่ให้ธุรกิจบางแห่งยักยอกเงินทุน สร้างผลกระทบด้านลบมากมายในการบริหารการเงิน ส่งผลให้ตลาดเกิดความไม่แน่นอน

ดังนั้นในระยะยาวรัฐจำเป็นต้องศึกษาแนวทางการยกเลิกกองทุนนี้เพื่อให้ตลาดน้ำมันในประเทศสามารถดำเนินการตามกลไกตลาดและค่อยๆ เข้าใกล้ราคาน้ำมันในตลาดโลก

แหล่งที่มา