 |
 |
 |
2000'lerin sonlarında, blog yazmak Vietnam'da çevrimiçi yaşamda bir çılgınlık haline geldi; insanlar günlük hayattan hikayeler paylaşıyor, gözlemliyor ve anlatıyordu. Bu dönemde, 1978'de Vancouver'da doğan Kanadalı bir çocuk nadir görülen bir fenomen haline geldi: Joe Ruelle - Vietnamlılar ona sık sık şaka yollu "Dau Tay" der. Vietnamca'yı akıcı, esprili ve hatta bazen ana dili Vietnamca olanlardan daha "tuhaf" bir şekilde konuşup yazıyor. Joe, Acadia Üniversitesi'nden tiyatro sanatları alanında lisans derecesi aldıktan sonra 2004 yılında Vietnam'a geldi ve UNICEF için araştırma yaptı. Ayrıca, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler Üniversitesi (Vietnam Ulusal Üniversitesi, Hanoi) Dil Fakültesi'nde Vietnamca dil kursu aldı. Dillere olan doğal yeteneği sayesinde, kişisel yazılarından yola çıkarak Vietnamca blog yazmaya başladı ve kısa sürede çevrimiçi topluluğun ve basının dikkatini çekti. |
Joe Ruelle'in "Ben Dau'yum" ve "Akıntıya Karşı" adlı iki kitabı. |
Joe, 2007 yılında en iyi blog yazılarından oluşan "Ben Dau'yum" adlı kitabını yayınladı ve hemen çok satanlar listesine girdi. 2012 yılında, yıllar içinde yazılıp yayınlanan yaklaşık 70 makaleden oluşan "Ngược tương vún t" adlı kitabını yayınladı. Bu makalelerin çoğu, Joe tarafından düzenlenip mükemmelleştirilerek giderek daha da gelişmiş Vietnamcasını yansıtacak şekilde dil bilgisi açısından geliştirildi. Alışılmış derlemelerin aksine, makaleler zamana veya konuya göre değil, hislere göre sıralanmış: "Biraz kızgın, Biraz mutlu, Biraz pişman, Çok meraklı, İfade etmek istiyorum...", tam bir "Çilek" üslubu yaratıyor. |
 |
Joe'nun makaleleri hem mizahi hem de incelikli; Vietnam'ın insanlarına, manzaralarına, sosyal ilişkilerine ve ailelerine, özellikle de Hanoi'deki yaşama dair derin bir bakış açısı sunuyor. "Nguoc chiu vuon vut" başlığını şöyle açıklıyor: "Bu ismi iki nedenden dolayı seçtim. İkinci neden, bazı Batılılar anavatanlarına veda edip Vietnam'a geldiklerinde, bunun beklenmedik bir yer olması ve bu yüzden hızlı tepki vermemiz, kültürel bir kazaya yol açmadan hızımızı korumamız gerekmesi. Asıl neden ise 'vung vut' kelimesinin kulağa hoş gelmesi." Joe, kariyerinin zirvesindeyken televizyon programlarına çıktı, programlara ev sahipliği yaptı, eğlence programlarına katıldı ve filmlerde rol aldı; Vietnam'daki herhangi bir şarkıcı veya oyuncu kadar ünlü oldu. Sadece yazılarıyla değil, aynı zamanda gerçek bir teknoloji uzmanı olarak da tanınıyor. 2020'nin başlarında, Vietnam teknoloji camiası, eski "Çilek"in artık merkezi Singapur'da bulunan bir Google Asya uzmanı olarak ortaya çıktığını fark etti. Şöyle açıkladı: "Uzun zamandır teknoloji alanında çalışıyorum. Örneğin, Coc Coc marka adını 2007 yılında, o ekipte danışman olarak çalışırken bulmuştum. 2015 yılında Google'a katıldım, çalışma ortamı harikaydı ve daha sonra Vietnam'a dönüp bir girişim kuracağım; Google'daki deneyimim, teknoloji alanında iş yapmak isteyenler için çok faydalı olacak." |
Joe Ruelle (ortada) şu anda teknoloji sektöründe çalışıyor. |
 |
Joe Ruelle'den sonra, on yıldan fazla bir süredir Vietnam'da yaşayan Kanadalı yazar Jesse Peterson da yeni bir fenomen haline geldi. Kasım 2023'te Ho Chi Minh City Book Street'te, tamamı Vietnamca yazılmış üçüncü kitabı "Trajikomedi - Hayatı Oluşturan Renkler"i piyasaya sürdü. Bu kitap, önceki iki eserinin ardından 2019'dan 2022'ye kadar yazdığı hicivsel bir öykü koleksiyonuydu. Jesse, Tuoi Tre Cuoi ve VnExpress'teki hicivli toplumsal yorumları ve skeçlerinin yanı sıra sokak yemeği programlarına ev sahipliği yapmasıyla ünlüdür. Kanada doğumlu olan Jesse, insanlara, kültüre ve deneyimlere olan sevgisi nedeniyle Vietnam'ı kalıcı evi olarak seçmiştir. "Vietnam bugün dünyanın en sıcak destinasyonlarından biri haline geldi," demiştir. Jesse hayata mizahi bir yaklaşım sergiliyor, ancak kahkahalarının ardında derin içgörüler yatıyor. Gerçekçi bir bakış açısı sunmak için kaldırım kafelerinden Hanoi sokaklarına, gençlerin ve işçilerin faaliyetlerine kadar günlük hayattaki her küçük ayrıntıyı gözlemleyip kaydediyor. Jesse şunu vurguluyor: "Kendi saçmalıklarımıza ve ardından toplumdaki tatsız olaylara gülebildiğimiz sürece, zor zamanların üstesinden gelmek için hâlâ gücümüz var." |
"Trajikomedi - Hayatı Oluşturan Renkler" adlı hiciv öykü kitabının yazarı Bay Jesse Peterson. |
Jesse, 500 sayfadan fazla "Trajikomedi - Hayatı Oluşturan Renkler" kitabında, öğretmenlik, yazarlık, çeviri, stand-up komedisi, sunuculuk, belgesel film yapımcılığı ve reklamcılık gibi kendi deneyimlerini bir araya getirerek hem hicivsel hem de derin hikâyeler yaratıyor. İnancı şu: "Hayatta trajedi eksik olmaz. Sonra komedi doğdu ve herkesin rahatlaması için trajediyi hafifletti. Trajedi, içinden çıktığımızda paha biçilmez derslerden başka bir şey değildir. Ustalıkla sahnelenip yazıldığında, trajediye dayanan bir komedi 'hit' olabilir, sonsuza dek yaşayabilir ve uzun süreli, sonsuz kahkahalar getirebilir." Jesse aynı zamanda ciddi toplumsal meselelerle de ilgileniyor. Eylül 2025'te verdiği bir röportajda, daha önce nadiren değindiği bir konu olan yolsuzlukla mücadeleyi ele alan Geleceğe Giden Yol'u çevirdiğini paylaştı. Jesse şu anda Ho Chi Minh şehrinde yaşıyor ve tamamen Vietnamca kitap ve makaleler yazmaya devam ediyor. "Vietnamcayla yaşayan" ve dili esprili ve mizahi anlatımdan hayat derslerine ve yaşam becerilerine kadar çeşitli deneyimler için incelikli bir ifade aracına dönüştüren birkaç yabancı yazardan biri. Jesse'ye göre, olumlu ve iyimser bir tutum, uyum sağlama yeteneği ve öğrenme ruhu, özellikle yabancı yazarlar olmak üzere gençlerin yeni bir ortamda kendilerini geliştirmeleri için önemli faktörler. |
 |
300 sayfadan fazla "Katedral Sokağı", yalnızca Hanoi'yi anlatan bir hikâye değil, aynı zamanda Vietnamca roman yazan ilk Sırp olan Marko Nikolic'in edebi yolculuğu ve yaşam deneyimidir. Birçok eleştirmen, Marko'nun yerel yaşamı ve kültürü canlı bir şekilde yansıtırken kullandığı birçok deyim ve atasözü nedeniyle, onun anlayışını ve zengin kelime dağarcığını büyük beğeniyle karşılıyor. Katedral Sokağı, kafeler ve ara sokaklar gibi tanıdık yerler gerçekçi bir şekilde yansıtılarak, Hanoi okuyucularının kendilerini yakın hissetmelerine yardımcı olurken, aynı zamanda burada yaşayan yabancı toplumun koşuşturmacasını ve çeşitli psikolojisini de anlamalarına yardımcı oluyor. |
Sırp yazar Marko Nikolic'in "Katedral Sokağı" adlı romanı. |
Marko, 70'ten fazla ülke gezdiğini ve 10 dil öğrendiğini, ancak Vietnam'a geldiğinde bu ülkede kalmak ve yaşamak için pek çok sebep bulduğunu söyledi. Şöyle açıkladı: "Her yerde birçok sorun var, Vietnam da aynı, ama uyumumuz nedeniyle kalmayı seçtim. S şeklindeki topraklar, dil, kültür ve yaşam açısından kalmak istemem için yeterince uygun. Başka bir ülkeye taşınsaydım, her şeye yeniden başlamak zorunda kalırdım ki bu çok yorucu." Marko, daha önce Avrupa'da Fransızca dersleri vermiş, ancak şimdi Vietnam'daki merkezlerde, çoğunlukla çocuklar ve gençler için İngilizce dersleri veriyor. Şunları söyledi: Vietnam'da yabancı dil öğretimi hızla gelişiyor, öğrenciler çok yatırım yapıyor ve İngilizcenin popüler olduğu ve çok az kişinin öğrenmeye ihtiyaç duyduğu Avrupa'nın aksine, birçok merkez açılıyor. Marko'ya göre Vietnamca öğrenmek hem zorlayıcı hem de ilgi çekici: "Vietnamca dil bilgisi oldukça basit, ancak kelime dağarcığı çok geniş ve çeşitli; onu nasıl kullanacağınızı ve doğru telaffuz edeceğinizi bilmeniz gerekiyor. Vietnamcanın yapısı İngilizceden çok farklı, ama ben öğrenmeyi ve araştırmayı seviyorum, bu yüzden hiçbir zorluk çekmiyorum." Daha önce birçok ülkeye seyahat etme deneyimim sayesinde kültüre uyum sağlamak da kolay. Marko şunları paylaştı: "Kalabalık sokakların ortasında motosiklet sürmek, gürültü... Kendimi normal hissediyorum. Sert iklim en zorlayıcı şey, ama kültüre ve topluma oldukça iyi uyum sağlıyorum." Marko ayrıca bazı Vietnam geleneklerine şaşırdığını da dile getirdi: Batılılar atalarına tapınmadıkları için sunakta neden bu kadar çok yiyecek ve meyve olduğunu anlayamıyordu, ancak yine de onları kabul ediyor ve saygı duyuyordu. Vietnam'daki kolektif ve topluluk ruhunun, Avrupa'nın bireyci kültüründen farklı, çok güçlü olduğunu düşünüyordu. |
Yazar Marko Nikolic (ortada), "Katedral Sokağı" adlı romanıyla Bui Xuan Phai Ödül Töreni - Hanoi Aşkı İçin "Emek" ödülüne layık görüldü. |
Marko, "Katedral Sokağı" romanıyla ilgili olarak şöhretin hedef olmadığını vurguladı: "Vietnamca roman yazan ilk yabancı olduğumu biliyorum, ancak sadece ilk olmak yeterli değil. Kitap sadece 'çöp'se, okuyucular hayal kırıklığına uğrayacaktır. Neyse ki, birçok kişi kitabı çok iyi değerlendirdi ve ilgi çekici içeriği nedeniyle hemen okudu." Vietnam'da 10 yıldan fazla yaşadıktan sonra Marko olgunlaştığını hissediyor. "Vietnam'a geldiğimde saf ve olgunlaşmamıştım ama şimdi deneyim kazandım, medyadan, röportajlardan ve birçok yeni şey deneyimlemekten korkmuyorum." |
Yazar Marko Nikolic, Fansipan zirvesini fethetmek için bir yolculuğa çıkıyor |
Her birinin kendine özgü bir yolculuğu olsa da, Joe Ruelle, Marko Nikolic ve Jesse Peterson'ın ortak noktası, yalnızca Vietnamca yazmakla kalmayıp, aynı zamanda Vietnamcayı kendi sınırlarının ötesine taşımaya da katkıda bulunmalarıdır. Kişisel sayfalarından uluslararası okuyucu topluluklarına kadar, hikayeleri ve "çok Batılı" bakış açılarıyla Vietnam kültüründen kesitler doğal bir şekilde yayılarak birçok Vietnamlının dikkatini çekiyor ve paylaşımlarını paylaşıyor. Vietnamcanın diğer ülkelerden insanlar için yaratıcı bir dil haline gelebilecek kadar çekici olduğunu gösteriyorlar ve kendi yazı tercihleriyle, her biri sessizce günümüz Vietnamcasının güzelliğinin elçisi gibi davranıyor. |
Makale: Phan Anh Tasarım: Mai Anh |
Kaynak: https://thoidai.com.vn/ba-cay-but-nuoc-ngoai-lan-toa-tieng-viet-218262.html
Yorum (0)